Ανεξάρτητη Κίνηση Δασκάλων και Νηπιαγωγών
ΤΩΝ ΜΙΧΑΛΗ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ*, ΑΝΔΡΕΑ ΘΕΟΔΩΡΟΥ** ΚΑΙ ΛΕΩΝΙΔΑ ΧΑΤΖΗΛΟΪΖΟΥ***
Μέρος Α΄
Τα τελευταία χρόνια οι εκπαιδευτικοί και γενικότερα το Δημόσιο Σχολείο, δέχονται αλλεπάλληλα και συνεχή κτυπήματα. Η απαξίωση του εκπαιδευτικού, η καταρράκωση του κύρους, της αυτονομίας και της αξιοπρέπειάς του, η αμφισβήτηση και οι προσβολές ήταν και είναι καθημερινό φαινόμενο. Ταυτόχρονα, η Πολιτεία και ο Τύπος επιδεικτικά κλείνουν τα μάτια και τα αυτιά στα πραγματικά προβλήματα της Παιδείας του τόπου. Τα προβλήματα αυτά, έχουν ενταθεί ακόμη περισσότερο, τον τελευταίο χρόνο, ως αποτέλεσμα των πρωτόγνωρων καταστάσεων που βιώνουμε ένεκα της πανδημίας. Τα σχολεία εδώ και 13 μήνες, λειτουργούν σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης, με ασφυκτικά πρωτόκολλα και ξεκάθαρες πρακτικές δυσκολίες στην εφαρμογή τους. Το Υπουργείο Παιδείας, απέτυχε να προστατέψει τα σχολεία και να τα στηρίξει ώστε να φέρουν επαρκώς εις πέρας την αποστολή τους. Εδώ και μήνες τα σχολεία οι εκπαιδευτικοί και τα παιδιά βρίσκονται στα όριά τους, μιας και παρουσιάζονται καθημερινά προβλήματα χωρίς να υπάρχουν οι ανάλογες υποστηρικτικές δυνάμεις που θα δώσουν τις καλύτερες λύσεις.
Αναπόφευκτα μέσα σε αυτές τις συνθήκες και τους περιορισμούς, η διδασκαλία και η μάθηση έχει αλλάξει και απέχει αρκετά από τις θεμελιώδεις παιδαγωγικές αρχές. Οι εκπαιδευτικοί καταβάλλουν υπεράνθρωπες προσπάθειες για να δημιουργήσουν ένα όσο το δυνατό πιο ευχάριστο μαθησιακό περιβάλλον, όμως αυτό είναι έργο δύσκολο. Το μαθησιακό χάσμα μεταξύ των παιδιών πλέον διευρύνεται. Αρκετοί μη προνομιούχοι μαθητές βρέθηκαν να είναι αποκομμένοι από την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, λόγω της αδυναμίας του ΥΠΠΑΝ να τους στηρίξει. Την ίδια ώρα οι συχνές απουσίες μαθητών και εκπαιδευτικών λόγω πανδημίας δυσχεραίνουν ακόμη περισσότερο τη μαθησιακή διαδικασία. Τα σχολεία πλέον λειτουργούν σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης με αρκετούς από τους εκπαιδευτικούς που απουσιάζουν να μην αναπληρώνονται οδηγώντας σε απώλειες πολύτιμου διδακτικού χρόνου. Σε άλλες περιπτώσεις διορίζονται αντικαταστάτες δάσκαλοι στη θέση νηπιαγωγών και το αντίστροφο, δημιουργώντας εύλογα το ερώτημα: Προτεραιότητα της Επίσημης Πλευράς είναι η λειτουργία των σχολείων ως παιδοφυλακτήρια ή το επίπεδο της παρεχόμενης εκπαίδευσης; Ταυτόχρονα οι μαθητές της Ά τάξης ήρθαν στο Δημοτικό χωρίς να ολοκληρώσουν επαρκώς την προδημοτική εκπαίδευση, παρουσιάζοντας πολλά κενά σε γνώσεις και δεξιότητες. Κατά παρόμοιο τρόπο τα παιδιά της Β΄τάξης προάχθηκαν από την Ά τάξη τον Ιούνιο του 2020 έχοντας χάσει πολύτιμο χρόνο από την φυσική τους παρουσία, κοινωνικοποίηση και εκπαίδευση στο πρώτο τους βήμα στο σχολείο. Τα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα, οι δυσκολίες των οικογενειών, η ανασφάλεια, η αβεβαιότητα που επικρατούν στην κοινωνία μεταφέρονται και στον μικρόκοσμο του σχολείου.
Η πανδημία σε κάποια στάδιο θα υποχωρήσει. Τα προβλήματα και το δυσβάστακτο βάρος στα σχολεία όμως θα παραμείνει. Δεν θα ήταν υπερβολή να αναφερθεί πως η επόμενη μέρα στα σχολεία θα είναι ακόμη πιο δύσκολη. Οι συνέπειες της πανδημίας αλλά και η αδυναμία στήριξης από την Επίσημη Πλευρά, βαραίνουν τα σχολεία τα παιδιά και τους εκπαιδευτικούς και δυσχεραίνουν ακόμη περισσότερο το έργο τους.
Η προετοιμασία εκ μέρους του ΥΠΠΑΝ για την επόμενη σχολική χρονιά 2021-22 άρχισε. Χρόνος υπάρχει για να αποτυπώσει την επικρατούσα κατάσταση η επίσημη πλευρά και να δώσει τη στήριξη που χρειάζεται ο/η εκπαιδευτικός, τα παιδιά και το σχολείο γενικότερα. Παραθέτουμε πιο κάτω μια σειρά από εισηγήσεις που πιστεύουμε ότι θα δώσουν την ώθηση για επανεκκίνηση του σχολείου με αισιοδοξία.
Ενισχυτική διδασκαλία: Η ενισχυτική διδασκαλία έχει αφαιρεθεί από τα σχολεία από το 2011. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, μεγάλος αριθμός μαθητών, να μην έχουν την επαρκή στήριξη που δικαιούνται και έχουν ανάγκη. Αναπόφευκτα τον τελευταίο χρόνο, έχουν δημιουργηθεί ακόμη μεγαλύτερα μαθησιακά κενά, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των εκπαιδευτικών. Μεγάλος αριθμός μαθητών χρειάζεται εξατομικευμένη και στοχευμένη στήριξη. Επιβάλλεται να δοθεί χρόνος στα σχολεία για ενισχυτική διδασκαλία, εκεί και όπου χρειάζεται και οι Διευθύνσεις των σχολείων να τις αξιοποιήσουν προς όφελος των παιδιών. Σύμφωνα με την UNESCO, έχει παρατηρηθεί αύξηση κατά 20% του αριθμού των μαθητών σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι δεν απέκτησαν το 2020 τις βασικές δεξιότητες ανάγνωσης που αναμένονται για την ηλικία τους, λόγω του μερικού κλεισίματος των σχολείων τους, εξαιτίας της πανδημίας. Η UNESCO έχει ζητήσει την εφαρμογή ιδιαίτερων προσπαθειών για την ενίσχυση μαθημάτων και στρατηγικών προκειμένου να καλυφθούν τα κενά που έχουν προκύψει στην εκπαίδευση. Η παροχή ενισχυτικής διδασκαλίας μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά τα παιδιά που αντιμετωπίζουν μαθησιακές δυσκολίες[1].
Στήριξη μαθητών με ρίσκο αλφαβητισμού: Τα παιδιά με ρίσκο αλφαβητισμού, ουσιαστικά δεν στηρίζονται επαρκώς από το ΥΠΠΑΝ, αφού δεν παραχωρείται χρόνος για να βοηθηθούν. Η διάγνωση γίνεται πολύ αργά (Γ’ Δημοτικού) και όταν γίνει, είναι απλά για στατιστικούς λόγους. Αυτά τα παιδιά σίγουρα είχαν αδυναμίες στην παρακολούθηση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και οι ελλείψεις τους έχουν αυξηθεί. Επιβάλλεται, αυτά να στηριχθούν ουσιαστικά, με ένα δομημένο πρόγραμμα υποστήριξής τους. Με αυτό τον τρόπο θα μειώσουμε τη σχολική αποτυχία η οποία στη συνέχεια συνοδεύεται με πολλές άλλες αρνητικές παρενέργειες.
Στήριξη μαθητών με μεταναστευτική βιογραφία: Στα δημόσια σχολεία, με βάση τα στοιχεία του ΥΠΠΑΝ, φοιτά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό μαθητών που δεν έχει ως μητρική γλώσσα την Ελληνική (16% στα Δημοτικά και 19% στα Νηπιαγωγεία). Έχουμε βιώσει αρκετές φορές περιπτώσεις μαθητών με μεταναστευτική βιογραφία που δεν μπορούν να παρακολουθήσουν το μάθημα στην ελληνική γλώσσα και η στήριξη που τους παρέχεται δεν μπορεί να τους βοηθήσει ουσιαστικά. Λόγω της απουσίας αυτών των παιδιών από τον φυσικό χώρο του σχολείου, η διδασκαλία αυτών των παιδιών παρουσίασε μεγάλες δυσκολίες. Η στήριξη που είχαν εξ αποστάσεως είχε τεράστια προβλήματα λόγω και της έλλειψης εξοπλισμού και συνδεσιμότητας αυτών των οικογενειών. Το ΥΠΠΑΝ έχει προχωρήσει πρόσφατα σε εξαγγελία εφαρμογής νέας πολιτικής για την ένταξη μαθητών/μαθητριών με μεταναστευτική βιογραφία στο κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα, χωρίς όμως να προηγηθεί ενημέρωση των εκπαιδευτικών οργανώσεων και διαβούλευση. Κοινός στόχος του ΥΠΠΑΝ και των εκπαιδευτικών οργανώσεων είναι η βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης και προς αυτό τον σκοπό πρέπει να υπάρχει συνεργασία και συνδιαμόρφωση των καινοτομιών που εφαρμόζονται.
Αναδιάρθρωση της ύλης και εκσυγχρονισμός εγχειριδίων: Εδώ και χρόνια γίνονται διαβήματα από την ΠΟΕΔ και τους εκπαιδευτικούς για αποφόρτωση της ύλης που ξεκάθαρα είναι υπερβολική σε σχέση με τον διδακτικό χρόνο. Οι ιδιαιτερότητες του τελευταίου χρόνου έχουν οξύνει ακόμη περισσότερο το πρόβλημα. Είναι εκ των ων ουκ άνευ, πως οι μαθησιακοί στόχοι και η διδακτέα ύλη πρέπει να αναδιαρθρωθούν, όπως και τα σχολικά εγχειρίδια. Ταυτόχρονα το σχολείο θα πρέπει να απομακρυνθεί από τον γνωσιοκεντρικό του χαρακτήρα. Οφείλει να ενισχύσει την ανάπτυξη των κομβικών εκείνων δεξιοτήτων και να καλλιεργήσει τις στάσεις ζωής και τις διαχρονικές αξίες που είναι σημαντικές για τον μαθητή του 21ου αιώνα.
Ωρολόγιο Πρόγραμμα: Παράλληλα με τον εκσυγχρονισμό της ύλης και των εγχειριδίων πρέπει να αναθεωρηθεί και το ωρολόγιο πρόγραμμα. Ο θεσμός του ολοήμερου σχολείου έχει αποδειχθεί πως μπορεί να λειτουργήσει έτσι ώστε να ενισχύει την εκπαίδευση των παιδιών και παράλληλα να εξυπηρετεί τους γονείς. Ο στόχος θα έπρεπε να είναι η καθολική εφαρμογή του ενιαίου ολοήμερου σχολείου έτσι ώστε τα παιδιά να βιώνουν ολόπλευρη εκπαίδευση με βάση τα ενδιαφέροντά τους και να ολοκληρώνεται η μαθησιακή διαδικασία στο σχολείο. Νέες δεξιότητες οι οποίες αποτελούν πλέον αδήριτη ανάγκη στον 21ο αιώνα όπως η χρήση των υπολογιστών και η γνώση προγραμματισμού, πρέπει να ενταχθούν στη νέα πραγματικότητα των σχολικών μονάδων. Επίσης, με το πέρας της πανδημίας και με ορατή πλέον την ανάγκη κοινωνικοποίησης των παιδιών είναι απαραίτητος όσο ποτέ άλλοτε ο αυξημένος χρόνος διαλείμματος για τα παιδιά.
Παραβατικότητα: Η συχνότητα και η ένταση των ήπιων αλλά και των σοβαρών μορφών μη επιθυμητής συμπεριφοράς δημιουργούν συνθήκες που εμποδίζουν την εκπαιδευτική διαδικασία. Καθημερινό φαινόμενο σε αρκετά σχολεία είναι οι εντάσεις και η αναστάτωση, χάνεται πολύτιμος διδακτικός χρόνος και πολύτιμες δυνάμεις των σχολείων αναλώνονται στην αντιμετώπισή τους. Το πρόβλημα αυτό έχει μεγιστοποιηθεί τον τελευταίο χρόνο λόγω των συνεπειών και παρενεργειών της πανδημίας. Αναμένουμε άμεσα και χωρίς άλλη καθυστέρηση, ολοκληρωμένο, βραχυπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, με την εμπλοκή ειδικών γιατί είναι ήδη αργά. Το πρόβλημα της παραβατικότητας στα σχολεία αποτελεί την αχίλλειο πτέρνα της εκπαίδευσης.
Με τεκμηριωμένο πλέον το δεδομένο πως τα σχολεία και η μάθηση έχουν αναπόφευκτα πληγεί, δημιουργούνται βασανιστικά και αναπάντητα ερωτήματα σε σχέση με την στόχευση της Κυβέρνησης για το Δημόσιο Σχολείο. Η επόμενη σχολική χρονιά 2021-22 είναι προ των πυλών. Ο προγραμματισμός και η οργάνωση της εκ μέρους του ΥΠΠΑΝ βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο. Η δημιουργία μιας Επιτροπής Ειδικών η οποία θα αξιολογήσει την όλη κατάσταση που δημιουργήθηκε με την πανδημία, καταγράφοντας όλες τις συνέπειες, τα προβλήματα και τα ελλείμματα που δημιουργήθηκαν είναι επιβεβλημένη. Η επιστημονική έρευνα και καταγραφή της κατάστασης θα είναι το πρώτο ουσιαστικό βήμα για βελτίωση της κατάστασης.
Τα προβλήματα είναι εδώ και τα ερωτήματα περιμένουν απαντήσεις:
*Μέλος Δ.Σ. ΠΟΕΔ, Γεν. Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ
**Γενικός Αντιπρόσωπος ΠΟΕΔ, Αντιπρόεδρος Α.Κί.ΔΑ
***Γεν. Οργ. Γραμματέας ΠΟΕΔ, Γεν. Οργ. Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ
[1] https://www.philenews.com/koinonia/eidiseis/article/1157579/i-ygionomiki-krisi-fernei-apoleies-mathisis
Τα σχολεία διανύουν μια πρωτόγνωρη σχολική χρονιά και ομολογουμένως η πίεση που ασκείται στο ανθρώπινο δυναμικό είναι αφόρητη. Η εφαρμογή των πρωτοκόλλων και η έγνοια για αντιμετώπιση της πανδημίας με βάση τις οδηγίες, καθιστούν τη λειτουργία των σχολείων δύσκολη και βασανιστική. Τα προβλήματα οξύνονται από το γεγονός πως ο αριθμός των παιδονομιών στα περισσότερα σχολεία έχει αυξηθεί και σε πολλά σχολεία οι συνάδελφοι έχουν ήδη ξεπεράσει τις δέκα αναπληρώσεις που προβλέπονται. Αυτό είναι απόρροια του γεγονότος πως οι μαθητές δε διαμοιράζονται στις τάξεις σε περιπτώσεις απουσιών εκπαιδευτικών, αφού τα πρωτόκολλά δεν έχουν διαφοροποιηθεί παρά στο ελάχιστο. Αυτό δε, συμβαίνει παρά το γεγονός πως η επιδημιολογική ομάδα του Υπουργείου Υγείας δεν είναι αρνητική σε μια τέτοια διευθέτηση, δεδομένου φυσικά πως θα τηρούνται οι απαιτούμενες αποστάσεις και οι ομάδες θα είναι σταθερές. Το γιατί το ΥΠΠΑΝ ποιεί την νήσσαν, είναι στην κρίση του καθενός. Πρωτεύοντα ρόλο στη διαμορφωθείσα κατάσταση έχει η δυστοκία της Επίσημης Πλευράς να λύσει ικανοποιητικά και καταλυτικά τα ζητήματα των αντικαταστάσεων και αντικαταστατών.
Κατά την τρέχουσα σχολική χρονιά, τα προβλήματα είναι ακόμη πιο έντονα, αφού ο αριθμός των απουσιών είναι δικαιολογημένα πολύ μεγαλύτερος. Καθημερινά υπάρχουν δικαιολογημένες ή και υποχρεωτικές απουσίες στα σχολεία, που δεν αναπληρώνονται. Τα διαχρονικά και άλυτα προβλήματα της εύρυθμης λειτουργίας των αντικαταστάσεων αλλά και η ίδια η αντιμετώπιση των αντικαταστατών από την Πολιτεία, μπορεί τόσα χρόνια να κρύβονταν κάτω από το χαλί, αλλά πλέον έχουν γονατίσει τα σχολεία. Καθημερινά, υπάρχουν τεράστιες τρύπες σε εκπαιδευτικό προσωπικό, τις οποίες θα έπρεπε υπό φυσιολογικές συνθήκες να καλύψουν οι αντικαταστάτες. Φαίνεται όμως, πως τα κενά δεν καλύπτονται, με μεγάλο αριθμό διαθέσιμων αντικαταστάσεων να μην παραχωρείται και τα σχολεία να μένουν ξεκρέμαστα. Το γεγονός αυτό συνεπαγωγικά, δημιουργεί αφόρητη πίεση στα σχολεία και στο ανθρώπινο δυναμικό, αφού κυριολεκτικά οι αντοχές είναι οριακές και ο φόρτος εργασίας δυσβάστακτος.
Δε θα ήταν υπερβολή να λεχθεί πως ουσιαστικά το ΥΠΠΑΝ αυτή τη στιγμή βιώνει τα αποτελέσματα των όσων δεν έπραξε όλα αυτά τα χρόνια. Η διαχρονική αντιμετώπιση χιλιάδων αντικαταστατών ως αναλώσιμους και ως σύγχρονους σκλάβους με μηδενικά δικαιώματα, νομοτελειακά έχει και συνεπακόλουθες συνέπειες.
Είναι γνωστό πως η εργασία στη θέση αντικαταστάτη, δεν μπορεί να θεωρηθεί ιδιαίτερα ελκυστική. Το άθλιο καθεστώς εργασίας που εδώ και πολλά χρόνια βιώνουν οι συνάδελφοι, σαφέστατα αποτελεί αντικίνητρο για εργασία, ειδικά με τις παρούσες συνθήκες που επικρατούν στα σχολεία, εν καιρώ πανδημίας. Πολλές αντικαταστάσεις είναι μικρής διάρκειας, γεγονός που αποτελεί αντικίνητρο για τους αντικαταστάτες να αφήσουν πίσω μια άλλου είδους εργασία με τον φόβο της πανδημίας να καραδοκεί. Είναι χιλιοειπωμένο πως οι αντικαταστάτες εργάζονται χωρίς εργασιακά δικαιώματα, χωρίς άδειες ασθενείας ή απουσίας και χωρίς ανεργιακό επίδομα. Είναι δε δεδομένο, πως σε ελάχιστα χρόνια από σήμερα δε θα έχουν καν το δικαίωμα να διεκδικήσουν θέση αντικαταστάτη, αφού ο κατάλογος διοριστέων καταργείται οριστικά. Παράλληλα από το 2015 εργάζονται με ωρομίσθιο καθεστώς, με ακόμα πιο μειωμένα μισθολογικά και εργασιακά δικαιώματα.
Το ΥΠΠΑΝ οφείλει να εξεύρει λύσεις για να γεμίσει τις τρύπες που ολοένα και μεγαλώνουν στα σχολεία σε σχέση με τη στελέχωσή τους. Μια από αυτές τις λύσεις είναι η άμεση επίλυση των ζητημάτων των αντικαταστατών, τα οποία είναι πολλά και για χρόνια βαλτωμένα. Επιβάλλεται όσο ποτέ άλλοτε, να εφαρμοστεί άμεσα η «δεξαμενή αντικαταστατών». Πρόκειται για μια διαχρονική θέση της ΠΟΕΔ που απευθύνεται εδώ και πολλά χρόνια εις ώτα μη ακουόντων για αντικαταστάσεις διάρκειας μέχρι 10 εργάσιμων ημερών. Για τη φετινή σχολική χρονιά, η συγκεκριμένη εισήγηση μπορεί να εφαρμοστεί με συμβόλαιο μέχρι και τον Ιούνη. Εννοείται πως σε μια τέτοια περίπτωση, πρέπει να δηλωθεί ενδιαφέρον από τους υποψήφιους αντικαταστάτες και απαραίτητα να τηρηθεί η σειρά του καταλόγου, ώστε να υπάρχει αξιοκρατία και δικαιοσύνη.
Χρειάζεται επίσης να βρεθούν τρόποι βελτίωσης του νέου ηλεκτρονικού συστήματος διορισμού. Διαφάνηκε πως υπάρχουν ζητήματα που πρέπει να βελτιωθούν και να αναθεωρηθούν, ιδιαίτερα ως προς την κάλυψη όλων των αναγκών – όταν ο αριθμός τους είναι μεγάλος. Όταν οι ανάγκες είναι ιδιαίτερα αυξημένες πολλές θέσεις δε χορηγούνται. Για την επίλυση του προβλήματος, μπορούν να γίνουν διορθωτικές κινήσεις στο ηλεκτρονικό σύστημα – διαγωνισμό για διορισμό αντικαταστατών. Μπορεί για παράδειγμα, να γίνει αύξηση των κατανομών λειτουργίας του συστήματος καθημερινά. Παράλληλα, είναι επιτακτική ανάγκη για διορισμό όλων των αντικαταστατών σε πλήρες ωράριο. Έτσι, σε σχολεία που θα διορίζονταν αντικαταστατές με λιγότερες από 29 ώρες τις επιπρόσθετες ώρες που ενδεχομένως να προκύπτουν, θα μπορεί να τις αξιοποιεί το σχολείο για έκτακτες αναπληρώσεις ή για εξ αποστάσεως εκπαίδευση μαθητών που απουσιάζουν.
Για να γίνει η εργασία στο καθεστώς αντικαταστάτη πιο ελκυστική, πρέπει οι εργασιακές συνθήκες των αντικαταστατών να γίνουν πιο ανθρώπινες και να βελτιωθούν ουσιαστικά. Οι όροι υπηρεσίας των αντικαταστατών είναι ένα από τα θέματα που πάντα φιγουράρουν ψηλά στην ατζέντα των Εκπαιδευτικών Οργανώσεων. Είναι μάλιστα ένα από τα 26 θέματα που κατάθεσε η ΠΟΕΔ προς συζήτηση στο πλέον αρμόδιο και επίσημο όργανο, τη ΜΕΠΕΥ, στις 25 Οκτωβρίου του 2018. Συγκεκριμένες αλλαγές όπως δικαίωμα σε άδεια ασθενείας και άδεια για προσωπικούς λόγους, δικαίωμα σε ανεργιακό επίδομα και τα Χριστούγεννα και το Πάσχα, αναγνώριση μονάδων μετάθεσης, αναγνώριση καθεστώτος αορίστου χρόνου και για αντικαταστάτες, επαναφορά σε πλήρες ωράριο εργασίας, άδεια απουσίας ή ασθενείας με πλήρεις απολαβές λόγω επαφής ή κρούσματος κορονοϊού κ.ά, μπορούν να καταστήσουν άμεσα το επάγγελμα του αντικαταστάτη πολύ πιο ελκυστικό.
«Όποιος σπέρνει ανέμους θερίζει θύελλες», λέει ο θυμόσοφος λαός. Αναντίλεκτα τα όσα δεν έχουν γίνει από την Επίσημη Πλευρά για τους αντικαταστάτες για δεκαετίες και η αντιμετώπισή τους ως σύγχρονους σκλάβους, αυτή τη στιγμή τα βρίσκουμε μπροστά μας. Τα σχολεία δεινοπαθούν και άμεσα ή έμμεσα επηρεάζονται και οι μαθητές. Η στάση του ΥΠΠΑΝ σε θέματα αντιμετώπισης του ανθρώπινου δυναμικού πρέπει να αναθεωρηθεί, αν όντως επιθυμεί να θωρακίσει το Δημόσιο Σχολείο. Ειδικά η μεταχείρισή που τυγχάνουν οι νεαρότεροι εκπαιδευτικοί (αντικαταστάτες, αυτοεργοδοτούμενοι, συμβασιούχοι ορισμένου και αορίστου χρόνου) προκαλεί αλγεινή εντύπωση και σαφώς και δεν περιποιεί τιμή σε κανέναν. Καθιστούν επίσης τη ζήτηση εργασίας στα Δημόσια Σχολεία, ως καθόλου ελκυστική, με αποτέλεσμα τα σχολεία να έχουν να αντιμετωπίσουν τρομερές δυσκολίες και κενά. Είναι εκ των ων ουκ άνευ, πως επιβάλλεται να προωθηθούν τάχιστα λύσεις για τις αντικαταστάσεις και τους αντικαταστάτες που να βοηθήσουν έτσι ώστε τα σχολεία να λειτουργήσουν ομαλά.
Μιχάλης Αλεξόπουλος, Μέλος ΔΣ ΠΟΕΔ, Γενικός Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ
Αναστασία Μαγίδου, Αντικαταστάτρια Προδημοτικής και Ειδικής Εκπαίδευσης, Μέλος ΔΣ Α.Κί.ΔΑ
Λεωνίδας Χατζηλοΐζου, Γενικός Οργανωτικός Γραμματέας ΠΟΕΔ, Γενικός Οργανωτικός Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ
ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΣ ΜΑΓΙΔΟΥ*
Οι χαρακτήρες και τα γεγονότα είναι προϊόντα φαντασίας
Μια φορά και έναν καιρό, ζούσε μια πριγκίπισσα που την έλεγαν Υππάνη. Η Υππάνη ζούσε σε ένα χλιδάτο κάστρο μαζί με τους φρουρούς της. Παρόλο που δεν της έλειπε τίποτα, έβγαζε έναν πολύ κακό και σκληρό χαρακτήρα. Ήταν τσιγκούνα, δύστροπη, ιδιόρρυθμη, προσβλητική, εριστική και συχνά έλεγε μισές αλήθειες. Τα λεφτά που είχε τα σπαταλούσε μόνο για δική της ευχαρίστηση, με αποτέλεσμα να αφήνει τους φρουρούς της αφρόντιστους, νηστικούς και παραμελημένους. Τις περισσότερες φορές τους κακοφερόταν μιλώντας τους άσχημα και υποτιμητικά. Δεν έφτανε μόνο αυτό, έβαζε τους αυλικούς και τις θείες της να τους χλευάζουν και να τους μειώνουν. Από την άλλη μεριά οι φρουροί της, παρά την κακομεταχείριση που ζούσαν, προσπαθούσαν πάντα να της ικανοποιούν ακόμη και τις πιο παράλογες απαιτήσεις.
Οι υπήκοοι παρακολουθούσαν εδώ και χρόνια το δράμα που ζούσαν οι φρουροί της αλλά οι περισσότεροι φοβούνταν να μιλήσουν. Οποιοσδήποτε τολμούσε να σηκώσει κεφάλι και να μιλήσει υπέρ της φρουράς ή να κρίνει τη συμπεριφορά της Υππάνης, τότε αυτή με συνοπτικές διαδικασίες τον κατέστρεφε. Κάποιοι τολμηροί έγραφαν διακηρύξεις και τις τοιχοκολλούσαν ή πετούσαν φυλλάδια με υποστηρικτικό περιεχόμενο στους δρόμους. Συχνά επίσης, κατάγγελλαν στην αστυνομία τη βία που ζούσαν οι φρουροί της. Οι περισσότερες όμως καταγγελίες κατέληγαν σε ξεχασμένα συρτάρια ή ακόμη και στα σκουπίδια ενώ πολύ λίγες τύχαινε να πέσουν σε χέρια ανθρώπων που πραγματικά νοιάζονταν για την ευημερία της φρουράς. Δυστυχώς όμως οι θεσμοί ήταν σάπιοι και οι υποθέσεις επίτηδες δεν στοιχειοθετούνταν όπως έπρεπε στο δικαστήριο. Δικαιοσύνη δεν υπήρχε. Όλα ήταν στημένα από τη βασιλική οικογένεια.
Όσο περνούσαν τα χρόνια, οι φρουροί άρχισαν να αμφισβητούν την Υππάνη και πολλές φορές διαμαρτύρονταν όταν τους ζητούσε παράλογα πράγματα. Εκτός από την Υππάνη, παράλογες απαιτήσεις είχε και ο βασιλιάς. Για παράδειγμα δεν τους άφηνε να ακούνε μουσική ούτε να πηγαίνουν στο θέατρο. Αν ήθελαν να βγουν από το κάστρο, έπρεπε να γράφουν το αίτημά τους, να το παραδίδουν στην πριγκίπισσα και αν αυτό εγκρινόταν, θα έπρεπε να επιστρέψουν σε εύλογο χρονικό διάστημα πίσω στις θέσεις τους. Αν έβγαιναν από το κάστρο χωρίς άδεια, τιμωρούνταν με 300 ώρες κάτεργα ή 300 ραβδισμούς! Όποιος φρουρός δεν εκτελούσε τις εντολές, ήταν καταδικασμένος να τιμωρηθεί και να διαπομπευθεί. Κάποιες φορές, τους έστελνε στην εξορία, σε ένα απομακρυσμένο παλάτι που δε ζούσε ψυχή εκτός από τη δεύτερή του κόρη, την πριγκίπισσα Γιόλα. Η Γιόλα ήταν πολύ κακομαθημένη και όλη μέρα τους τσίριζε ή τους κυνηγούσε με ένα πελώριο λάστιχο που εκσφενδόνιζε νερό.
Η Υππάνη και ο βασιλιάς, δεν μπορούσαν να αντιληφθούν πως πέρα από δικαιώματα είχαν και υποχρεώσεις απέναντι στους φρουρούς τους. Όταν πια οι φρουροί άρχισαν να νιώθουν πως δεν έχουν άλλες αντοχές, αποφάσισαν να πάνε σε έναν σοφό και να τον ρωτήσουν αν και με ποιο τρόπο θα μαλακώσουν την καρδιά της βασιλικής οικογένειας. Ο σοφός τους είπε: «Ο βασιλιάς, είναι τυφλωμένος από τα πάθη του και τον τραβά από τη μύτη η γυναίκα του, η βασίλισσα Εξουσία. Είναι απασχολημένος με το να καταπιέζει τον λαό του, να κλέβει τους φτωχούς και να φροντίζει να πλουτίζουν κι άλλο οι πλούσιοι. Έχει και έναν περίεργο, πιστό υπηρέτη, τον Κουσϊανό, που όλη μέρα του λέει πως είναι τέλειος βασιλιάς και αυτός κορδώνει από περηφάνια. Δυστυχώς μέσα στην παραζάλη που ζει έχει χάσει την μπάλα με τις κόρες του, αλλά και με όλα τα άλλα παιδιά του. Για να κατέβει από το κάστρο που βρίσκεται στον λόφο και να δει με τα μάτια του τι συμβαίνει, θα πρέπει υπήκοοι και φρουροί να ενώσετε τις δυνάμεις σας και να εξεγερθείτε. Μόνο τότε μπορεί να συνειδητοποιήσει την αξία σας και να μαζέψει την Υππάνη, την Γιόλα και τους αυλικούς».
Από τότε υπήκοοι, φρουροί και λοιποί δυστυχισμένοι προσπαθούν να το πάρουν απόφαση και να πιστέψουν στις δυνάμεις τους, ώστε να ορθώσουν ανάστημα! Είναι εγχείρημα δύσκολο, αλλά όσο ζουν ελπίζουν πως θα τα καταφέρουν αφού και η ανοχή έχει όρια και ημερομηνία λήξης…
Προς το παρόν, ζουν αυτοί άσχημα και εμείς χειρότερα…
*Αντικαταστάτρια φρουρός 153
ΤΩΝ ΜΙΧΑΛΗ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ* ΚΑΙ ΛΕΩΝΙΔΑ ΧΑΤΖΗΛΟΪΖΟΥ**
Το συνταξιοδοτικό είναι γενικά παραδεκτό πως είναι ένα χρονίζον ζήτημα το οποίο επηρεάζει μεγάλη μερίδα συναδέλφων και αναντίλεκτα αποτελεί προτεραιότητα για τις Εκπαιδευτικές Οργανώσεις. Έχουν παρέλθει δέκα χρόνια από την κατάργηση του επαγγελματικού σχεδίου συντάξεων και από τότε οι νεοεισερχόμενοι υπάλληλοι βιώνουν την αβεβαιότητα, έχοντας απωλέσει τεράστιο μέρος των συνταξιοδοτικών τους ωφελημάτων. Είχαμε επισημάνει πολλάκις, πως η ένταξη των εκπαιδευτικών Δημοτικής, Προδημοτικής και Ειδικής Εκπαίδευσης που έχουν μονιμοποιηθεί/θα μονιμοποιηθούν μετά την 30η Σεπτεμβρίου 2011 στο κυβερνητικό σχέδιο συντάξεων είναι η πλέον αρμόζουσα λύση στο ζήτημα. Μια λύση η οποία αφενός κατοχυρώνει τα συνταξιοδοτικά ωφελήματα των επηρεαζόμενων και αφετέρου θέτει ένα τέλος στην ύπαρξη πολλαπλών ταχυτήτων εκπαιδευτικών εξασφαλίζοντας την ίση μεταχείριση ανάμεσα στους συναδέλφους.
Οι ενέργειες που έχουν γίνει από την ΠΟΕΔ το τελευταίο χρονικό διάστημα κινούνται προς την ορθή κατεύθυνση, της πλήρους αποκατάστασης της δικαιοσύνης και της ισονομίας. Η ΠΟΕΔ μέσα από καίριες παρεμβάσεις της έχει θέσει ενώπιων των αρμοδίων τις θέσεις της, οι οποίες αν υιοθετηθούν εξασφαλίζουν τα συνταξιοδοτικά ωφελήματα των συναδέλφων και φέρνουν μια οριστική κατάληξη σε ένα χρονίζον ζήτημα. Είναι γνωστές εξάλλου οι ιδιαιτερότητες που επηρεάζουν τους νεοεισερχόμενους εκπαιδευτικούς και αποτελούν σημαντικές παραμέτρους για την οριστική διευθέτηση του ζητήματος. Για παράδειγμα, αρκετοί συνάδελφοι εργάστηκαν ή εργάζονται για αρκετά χρόνια ως συμβασιούχοι ή αντικαταστάτες, γεγονός που επηρεάζει τα συνταξιοδοτικά τους δικαιώματα.
Τονίζουμε εμφαντικά πως οποιοδήποτε σχέδιο δεν αναγνωρίζει το σύνολο της υπηρεσίας των συναδέλφων, θα προκαλέσει αναπόφευκτα και δικαίως αντίδραση, θα συνεχίσει την ύπαρξη εκπαιδευτικών διαφορετικών ταχυτήτων σε σχέση με τα συνταξιοδοτικά τους δικαιώματα και θα διαιωνίσει την απουσία ισονομίας και δικαιοσύνης μεταξύ τους. Ενδεχομένως επίσης να οδηγήσει σε νομικές διαμάχες.
Το γεγονός πως εδώ και τόσα χρόνια το θέμα παραμένει βαλτωμένο αφήνοντας μεγάλο αριθμό συναδέλφων ανασφάλιστους βαραίνει αποκλειστικά τον εργοδότη - κυβέρνηση. Το όποιο σχέδιο λοιπόν πρέπει να είναι τέτοιο που να καλύπτει τα χρόνια που το κράτος κωλυσιέργησε.
Καλούμε τις Εκπαιδευτικές Οργανώσεις να κινηθούν τάχιστα και αποφασιστικά, ώστε το θέμα να πάρει τον δρόμο της οριστικής και δίκαιης διευθέτησης. Καλούμε το Υπουργείο Οικονομικών, αλλά και την Κυβέρνηση να αναλογιστούν τις ευθύνες τους και επιτέλους να δώσουν ένα τέλος στην αβεβαιότητα χιλιάδων συναδέλφων. Οφείλουν δε, να λάβουν πολύ σοβαρά υπόψη τις ιδιαιτερότητες του κλάδου μας και να συμπεριλάβουν στην όποια πρόταση δοθεί, την αναγνώριση του συνόλου της υπηρεσίας των επηρεαζόμενων στο δημόσιο. Το θέμα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα, τόσο για τους κοινωνικούς εταίρους όσο και για την Κυβέρνηση, γι’ αυτό και πρέπει να ασκηθούν πιέσεις εκεί και όπου πρέπει, για να λυθεί πριν τη διάλυση της παρούσας Βουλής.
*Μέλος ΔΣ ΠΟΕΔ, Γενικός Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ
** Γενικός Οργανωτικός Γραμματέας ΠΟΕΔ, Γενικός Οργανωτικός Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ
ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗ*
Στις 3 Δεκεμβρίου του 2018 η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ όριζε ως Διεθνή Μέρα για την Εκπαίδευση την 24η Ιανουαρίου κάθε χρόνου. Με αυτή την απόφαση στόχευσε στην υπόμνηση της Εκπαίδευσης ως θεμελιώδους ανθρώπινου δικαιώματος και την ανάδειξη του κρίσιμου ρόλου της στην ανάπτυξη και την ειρήνη. Υπογράμμιζε τη σημασία της Εκπαίδευσης στη μείωση της φτώχειας και την αειφόρο ανάπτυξη, μέσα από τον γλωσσικό και αριθμητικό αλφαβητισμό των νέων και την ενδυνάμωση τους ως προσωπικότητες με διάθεση για πρωτοβουλία, γνώσεις και δεξιότητες, έτσι ώστε να κάνουν πράξη τις καινοτόμες λύσεις.
Σήμερα, 24 Ιανουαρίου 2021, στην Κύπρο θα κάναμε ένα απολογισμό (ο ΥΠΠΑΝ έκανε τον δικό του και είναι στην κρίση όλων μας) και θα καταγράφαμε τις διαπιστώσεις μας ως προς το πού βρισκόμαστε ως λαός, ως κοινωνία, ως Πολιτεία σε σχέση με την ικανότητα προσφοράς ποιοτικής εκπαίδευσης στα παιδιά μας.
Όμως: η φετινή Διεθνής Μέρα Εκπαίδευσης μας βρίσκει μας τους μαθητές μας να στερούνται τη κανονική φοίτηση στο σχολείο τους, να βιώνουν τον εγκλεισμό, μέτρο που εφαρμόζεται εδώ κι ένα χρόνο, με διάφορες μορφές, για αντιμετώπιση της πανδημίας του Covid-19.
Μίλησαν γιατροί και επιστήμονες του χώρου της υγείας για το τι επιπτώσεις ο εγκλεισμός επιφέρει στην υγεία των παιδιών και των εφήβων αλλά και των ανθρώπων γενικά.
Επιδημιολόγοι, γιατροί και αρμόδιοι ΥΠΠΑΝ και ΥπΥγ γνωρίζουν, επίσης, πολύ καλά, την εικόνα ως προς τον βαθμό συμβολής των σχολείων, κάθε βαθμίδας ξεχωριστά, στη διασπορά του ιού.
Συνεπώς από την πλευρά μου δεν το θεωρώ δόκιμο να εκφράσω επί τούτου άποψη.
Η σημερινή μου τοποθέτηση έχει να κάνει με τα όσα παρατηρώ και διαπιστώνω αλλά και τα ερωτηματικά που μου δημιουργούνται με τον εγκλεισμό και τη νέα γενιά, για την οποία κόπτονται οι ιθύνοντες και αρμόδιοι. Ιδιαίτερα σήμερα, 24 Ιανουαρίου 2021, Διεθνή Μέρα Εκπαίδευσης.
Οι φετινοί τελειόφοιτοι των λυκείων έχουν ήδη απωλέσει ένα ολόκληρο εξάμηνο από κανονική φοίτηση, περσινή και φετινή σχολική χρονιά συνυπολογιζόμενες. Το ΥΠΠΑΝ πειραματίστηκε πάνω τους με συνολική κάλυψη του Ωρολογίου Προγράμματος με εξ αποστάσεως εκπαίδευση, με το κόστος να βαραίνει αποκλειστικά τις οικογένειες και τα σχολεία να αναβαθμίζονται τεχνολογικά με ρυθμούς χελώνας. Την ίδια στιγμή στερήθηκαν την κοινωνική ζωή του σχολείου, μια τόσο σημαντική εμπειρία ζωής για την εξέλιξη του κάθε ανθρώπου.
Το ίδιο συμβαίνει με τους μαθητές της Γ΄ Γυμνασίου, οι οποίοι καλούνται να επιλέξουν κατεύθυνση σε αυτό το χρονικό σημείο αφού σε δύο από τις τρεις χρονιές συμπλήρωσης των μαθησιακών προϋποθέσεων για να είναι έτοιμοι να παρακολουθήσουν τις επιλογές τους, μετείχαν σε συγκροτημένη μαθησιακή δραστηριότητα μόνο κατά 50%. Πρέπει να σημειωθεί, επίσης, ότι από το καθημερινό ωρολόγιο πρόγραμμα που προσφέρεται διαδικτυακά παρακολουθούν μόνο το ήμισυ του.
Δύο συνεχόμενες χρονιές οι φετινοί τελειόφοιτοι του Δημοτικού στερούνται την κανονική ροή της μαθητικής ζωής τους, είτε είναι στο σχολείο, αφού εκεί μόνο μάθημα δικαιούνται να απολαμβάνουν, ούτε καν τα εργαστήρια του σχολείου τους, όπου υπάρχουν, πόσο μάλλον σχολικές εκδηλώσεις, εκδρομές, συμπληρωματικές δραστηριότητες, είτε είναι κλεισμένοι σπίτι λόγω καραντίνας.
Μπορεί ο κάθε υγιής σκεπτόμενος πολίτης να κατανοήσει και τι σήμαινε για τους φετινούς μαθητές της Α΄ Γυμνασίου εκείνος ο στόχος του ΥΠΠΑΝ, για τον οποίο γίνεται πολύ σοβαρή προσπάθεια από τους εκπαιδευτικούς για να πραγματωθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, που αφορά στην ομαλή μετάβαση από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο.
Τα δε παιδιά της Β΄ Δημοτικού, τα οποία βρίσκονται στο στάδιο του βασικού γλωσσικού και αριθμητικού αλφαβητισμού, φοιτούν στο σχολείο αποσπασματικά και η όλη εσωτερική διεργασία αφομοίωσής του ταλανίζεται από απανωτά πισωγυρίσματα για τα ίδια.
Κι αυτή η διετία άραγε θα παραμείνει στα όρια της διετίας; Ή θα παραταθεί; Ιδιαίτερη ανησυχία γεννά το ερώτημα, αν γίνεται κατανοητό, από αυτούς που αποφασίζουν και οι οποίοι δεν τη στερήθηκαν στα ευαίσθητα χρόνια της ανάπτυξης τους, όπου η κάθε μέρα είναι και μια ξεχωριστή, πολύτιμη εμπειρία και ψηφίδα στο «ανάγιωμα», πόση επίδραση έχει στην πορεία της ζωής τους.
Κοντά σε αυτά η Πολιτεία διά μέσου του σχολείου καθιστά τους γονείς υπεύθυνους να μετατρέψουν το σπίτι τους σε μαθησιακό περιβάλλον και τους ίδιους σε τεχνικούς η/υ και διαδικτύου. Επίσης τους ζητείται να γίνουν συντονιστές της κατ’ οίκον μαθησιακής διαδικασίας, την ώρα που οι εντολές για την κατ’ οίκον εργασία, στην κανονική φοίτηση, είναι όπως αυτή να μην επιβαρύνει τους γονείς. Απαιτείται από τους γονείς ενώ έχουν να χειριστούν τον εγκλεισμό για ολόκληρη την οικογένεια, την ίδια ώρα να τιθασεύσουν τον παιδικό κι εφηβικό αυθορμητισμό κι ενεργητικότητα και να μείνουν προσκολλημένα μπροστά από μια οθόνη.
Ερώτημα: το ΥΠΠΑΝ γνωρίζει τι γίνεται σε κάθε σπιτικό; Ποιον χρόνο μπορεί να διαθέσει ο κάθε γονιός; Τι χώρο έχουν στη διάθεσή τους τα μέλη των οικογενειών; Τι ζητούμενα και βασικές, ζωτικές προτεραιότητες απασχολούν τους γονείς (ή τον γονιό), ώστε να υπάρχει η δυνατότητα και η πνευματική και ψυχική αντοχή να υποστηρίξει τα παιδιά του; Ή μήπως υλοποιείται σε περισσότερο βάθος και εύρος η αξία «όποιος μπορεί καλώς, όποιος δεν μπορεί δυστυχώς δεν υπάρχει κάτι άλλο»; Αντιλαμβάνεται ο κάθε αρμόδιος πως για δύο σχολικές χρονιές πραγματώνεται μπροστά από μια οθόνη, μέσα στους 4 τοίχους το «ο καθείς κι η μοίρα του»;
Επιπρόσθετα, η ένταση που προκαλεί ο εγκλεισμός και η αβεβαιότητα στον βιοπορισμό έρχεται να συμβάλει πολλαπλασιαστικά εκεί και όπου ήδη το κλίμα είναι διαταραγμένο. Και οι παιδική ψυχή δεν έχει, για μεγάλο διάστημα, τη διέξοδο της ασφαλούς σχολικής ζωής.
Χωρίς το θέμα να είναι δυνατό να εξαντληθεί, σημειώνεται ως εναγώνιο ερωτηματικό: τι σημαίνει για παιδιά κι έφηβους ως μοναδικό κανάλι επικοινωνίας με τους συνομίληκους τους να έχουν το κινητό και τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και η σχολική διάδραση να περιορίζεται στην παρακολούθηση, στον βαθμό που αυτό γίνεται, βέβαια, του μαθήματος μπροστά από μια οθόνη; Τι σημαίνει για την εξέλιξη τους ως προσωπικότητες; Τι σημαίνει ως προς την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης; Τι σημαίνει η απομόνωση και η κοινωνική αποστασιοποίηση σε σχέση με τους πυλώνες που η UNESCO έθεσε για την εκπαίδευση του 21ου αι γύρω στο 1999 και επιβεβαίωσε με τον πιο έντονο και σαφή τρόπο με την ανάληψη της ευθύνης να προωθήσει και να συντονίσει την πραγμάτωση των μηνυμάτων της Διεθνούς Μέρας Εκπαίδευσης, τη συνεργασία, τη δημιουργία περιβάλλοντος κοινωνικοποίησης, την ομαδικότητα και τη συνδημιουργία στον χώρο εργασίας;
Δεν ευελπιστώ ούτε προσδοκώ η παρούσα τοποθέτηση να συγκινήσει οποιονδήποτε. Πόσο μάλλον να δουν με διαφορετικό φακό τη διαχείριση της κρίσης, της οποίας τα μέτρα συντελούν στην εμβάθυνση της ανισότητας στον χώρο της Δημόσιας Εκπαίδευσης και της περιθωριοποίησης κοινωνικά και οικονομικά αδύνατων ανθρώπων και οικογενειών.
Ένιωσα, όμως, την ανάγκη να μοιραστώ δημόσια τα όσα διαπιστώνω και για τα όσα ανησυχώ και να εκφράσω την αγωνία μου για τις συνέπειες σε κάθε νέο, ειδικά νέο, άνθρωπο περιορισμού της ελευθερίας και δικαιώματός του, μέσα μάλιστα από νομοθετήματα, να εξελιχθεί ως οντότητα για να έχει την ευκαιρία να ζήσει και να διεκδικήσει αυτό που του αναλογεί, το μέλλον του, την ίδια τη ζωή του ως πολύπλευρη προσωπικότητα, κοινωνικό ον και άνθρωπος με ευαισθησίες, συναισθήματα κι αισθήματα.
*Δάσκαλος
Πρόεδρος Α.Κί.ΔΑ.