Εδώ και πολλά χρόνια ο Γενικός Ελεγκτής περιλαμβάνει στις εκθέσεις του στοιχεία για τους εκπαιδευτικούς και τα σχολεία: Μισθούς, ώρες εργασίας, αριθμό μαθητών ανά τάξη και άλλα. Η Παιδεία του τόπου δια μαγείας μετατρέπεται σε στυγνούς αριθμούς οι οποίοι αποτυπώνονται σε μερικές σελίδες μιας έκθεσης. Αυτές οι εκθέσεις γίνονται «ανάρπαστες» κάθε χρόνο και τα ΜΜΕ αναπαράγουν με μανία και εύηχους τίτλους τις πληροφορίες που τόσο πρόθυμα παρέχει ο Γενικός Ελεγκτής: «Παραμένουν οι πιο ακριβοπληρωμένοι οι εκπαιδευτικοί», Πληρώνονται για να ξεκουράζονται», «Λίγος ο διδακτικός χρόνος» είναι μερικοί από τους τίτλους που στολίζουν τις εφημερίδες με βάση τα στοιχεία του Γ.Ε.

Αλήθεια, αυτά τα στοιχεία τα έχει διασταυρώσει ποτέ κανείς; Έχει κατεβάσει κάποιος τις εκθέσεις τις οποίες επικαλείται ο Γ.Ε. και να ελέγξει, όντως ισχύουν; Υπάρχουν και άλλα στοιχεία; Υπάρχουν σημειώσεις που να τα επεξηγούν;

Τις τελευταίες μέρες ο Γ.Ε. βρήκε ευκαιρία να ρίξει λάδι στη φωτιά της διαφωνίας ανάμεσα στο Υπουργείο Παιδείας και στους εκπαιδευτικούς. Σε μια απέλπιδα προσπάθεια να στρέψει την κοινή γνώμη ακόμη πιο πολύ ενάντια στους εκπαιδευτικούς προχώρησε σε μια σειρά αναρτήσεων στα κοινωνικά δίκτυα. Μερικές από τις αναρτήσεις του στο facebook αναφέρονταν στον μισθό των εκπαιδευτικών, στους μαθητές ανά εκπαιδευτικό, στον χρόνο εργασίας των εκπαιδευτικών, στις σχολικές μέρες στην Κύπρο και Ευρώπη και στον διδακτικό χρόνο των καθηγητών, συνοδευόμενες με σχετικούς πίνακες συγκρίνοντας την Κύπρο με την Ευρώπη.

Όσον αφορά τους μισθούς, παρέθεσε πίνακα στον οποίο ουσιαστικά φαίνεται πως οι ακαθάριστοι αρχικοί μισθοί των εκπαιδευτικών δεν απέχουν πολύ από τον μέσο μισθό στην Κύπρο. Σε σχέση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες η Κύπρος βρίσκεται πιο ψηλά από μερικές και πιο χαμηλά από άλλες. Το σημαντικό είναι πως πρόκειται για ακαθάριστους μισθούς, οι οποίοι στην Κύπρο λόγω πολλαπλών φορολογιών είναι πολύ πιο κουτσουρεμένοι από τους αντίστοιχους ακαθάριστους μισθούς σε άλλες χώρες. Όσον αφορά τους μέγιστους μισθούς, θα ήταν καλά να μας πει πόσοι και ποιοι εκπαιδευτικοί λαμβάνουν τέτοιους μισθούς.

Κάτι το οποίο ζητήθηκε από τον Γ.Ε. να παρουσιάσει και δεν το έπραξε, ήταν να παρουσιάσει και τα επιδόματα που λαμβάνουν εκπαιδευτικοί άλλων χωρών. Επειδή ο Γ.Ε. ουδέποτε παρουσίασε τον σχετικό πίνακα, τον παραθέτω εδώ.

Όπως βλέπετε, οι μοναδικές χώρες στην Ευρώπη που δε λαμβάνουν επιδόματα οι εκπαιδευτικοί, ούτε για επιπρόσθετα προσόντα, ούτε για επίδοση, ούτε για επιπρόσθετες υπευθυνότητες, την τοποθεσία του σχολείου, διδασκαλία μαθητών με ειδικές ανάγκες ή κάτω από δύσκολες συνθήκες, συμμετοχή σε εξωδιδακτικές δραστηριότητες, είναι η Κύπρος και η Πορτογαλία. Ενώ σε άλλες χώρες λαμβάνουν επιδόματα, στην Κύπρο τίποτα. Αυτό το δεδομένο ο Γ.Ε. το θέωρησε ασήμαντο και μη άξιο αναφοράς. Για παράδειγμα στη Σλοβενία, όταν οι εκπαιδευτικοί διδάσκουν σε εξωτερικό χώρο, μπορεί να πάρουν επίδομα μέχρι και 20% του μισθού τους. Στην Κροατία οι εκπαιδευτικοί μπορούν να αυξήσουν τον μισθό τους κατά 8% αν είναι κάτοχοι μεταπτυχιακού και 15% διδακτορικού ή 10% αν διοριστούν σε δυσμενή περιοχή. Στη Τσεχία δίδεται επίδομα μέχρι 2000 κορώνες για διδασκαλία σε τάξη που έχει διαφορετικές ηλικίες παιδιών. Στην Εσθονία οι πρωτοδιόριστοι εκπαιδευτικοί που διορίζονται σε αγροτικές περιοχές λαμβάνουν επίδομα €12783 σε 3 χρόνια. Στην Ιρλανδία εκπαιδευτικοί που συμπληρώνουν 35 χρόνια υπηρεσίας λαμβάνουν επίδομα €2092 - €2324. Στη Γαλλία δάσκαλοι που εκτελούν χρέη διευθυντοί λαμβάνουν επίδομα περίπου €4000 τον χρόνο ενώ δάσκαλοι που εργάζονται σε συγκεκριμένες περιοχές μπορούν να λαμβάνουν επίδομα μέχρι €2312. Στο Λουξεμβούργο οι εκπαιδευτικοί λαμβάνουν μείωση διδακτικού χρόνου για συμμετοχή σε εξωδιδακτικές δραστηριότητες. Στη Μάλτα οι εκπαιδευτικοί λαμβάνουν επίδομα για ανάληψη επιπρόσθετων καθηκόντων, το οποίο αυξάνεται όσο αυξάνονται τα χρόνια υπηρεσίας. Στην Πολωνία λαμβάνουν 10% του συνολικού μισθού αν εργάζονται σε απομακρυσμένη περιοχή. Επίσης, εκπαιδευτικοί που παίρνουν μετάθεση λαμβάνουν επίδομα 20% του βασικού μισθού για δύσκολες εργασιακές συνθήκες. Υπάρχουν και άλλα πολλά επιδόματα σε αυτές τις χώρες καθώς και στις υπόλοιπες χώρες τα οποία μπορεί ο οποισδήποτε να μελετήσει στη σχετική έκθεση.

Το επόμενο θέμα με το οποίο καταπιάστηκε ο Γ.Ε. στα κοινωνικά δίκτυα ήταν ο αριθμός μαθητών ανά εκπαιδευτικό. Ο αριθμός μαθητών ανά εκπαιδευτικό στη Δημοτική εκπαίδευση (14) και στη Μέση (10) δεν απέχει πολύ από τους αντίστοιχους μέσους όρους της Ευρώπης (14 στη Δημοτική και 12 στη Μέση). Μάλιστα, τα στοιχεία του Γ.Ε. είναι από το 2010 και από τότε με την οικονομική κρίση γίνεται προσπάθεια από το ΥΠΠ να «γεμίζουν» οι τάξεις. Όταν ένα τμήμα έχει ήδη φτάσει τον μεγιστο επιτρεπόμενο αριθμό και έρθει νέος μαθητής, μετατίθεται στο πλησιέστερο σχολείο για να μη δημιουργηθεί νέο τμήμα. Ακόμη, έχει σταματήσει και η μείωση του αριθμού μαθητών στα σχολεία ΖΕΠ στα Δημοτικά, όπου ο μέγιστος αριθμός αντί 25 ήταν 20.

Ο τρίτος πίνακας που παρουσίασε ο Γ.Ε. ήταν για τον χρόνο εργασίας των εκπαιδευτικών στην Ευρώπη. Όσον αφορά τη Δημοτική εκπαίδευση παρουσιάζονται δύο στοιχεία: Διαθεσιμότητα στο σχολείο (Δηλαδή πόσες ώρες είναι στο σχολείο οι δάσκαλοι) και Χρόνος διδασκαλίας.

Με βάση τον πίνακα που παρουσίασε ο Γ.Ε., ο χρόνος που παραμένουν οι δάσκαλοι στο σχολείο είναι από τους μεγαλύτερους στην Ευρώπη, αφού από τις 35 χώρες μόνο 4 χώρες παραμένουν οι δάσκαλοι περισσότερο χρόνο στο σχολείο. Όσον αφορά τον διδακτικό χρόνο, η Κύπρος βρίσκεται περίπου στον μέσο όρο, αφού 15 χώρες διδάσκουν λιγότερο και 16 περισσότερο.

Ο τέταρτος πίνακας του κ. Μιχαηλίδη αφορούσε στις σχολικές μέρες ανά έτος ανά χώρα όπου στη Δημοτική εκπαίδευση όπως φαίνεται στον πίνακα ο αριθμός των σχολικών ημερών είναι κοντά στον μέσο όρο των άλλων χωρών. Αξίζει να σημειωθεί πως αυτή η γραφική παράσταση εκφράζει τον αριθμό των ημερών που τα παιδιά κάνουν μάθημα και όχι τον αριθμό των ημερών που πηγαίνουν σχολείο οι εκπαιδευτικοί. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην περίπτωση της Μέσης Εκπαίδευσης (ISCED 2 και 3).

Ο τελευταίος πίνακας που παρουσίασε ο Γ.Ε. ήταν για τον αριθμό των διδακτικών ωρών ανά χρόνο ανά βαθμίδα εκπαίδευσης, με το συνοδευτικό σχόλιο: «Παγκόσμια οι καθηγητές των γυμνασίων είναι στην τάξη 712 ώρες τον χρόνο και των λυκείων 662. Στην ΕΕ περί τις 650 ώρες ετησίως. Στην Κύπρο περί τις 450-500 ώρες τον χρόνο». Ο τίτλος του πίνακα στα Αγγλικά αναφέρεται στο «Net statutory contact time in public institutions”. Το statutory συγκρατήστε το!

Όπως βλέπετε στον συγκεκριμένο πίνακα δεν υπάρχει πουθενά η Κύπρος. Ο Γ.Ε. υπολόγισε πόσες είναι οι μέρες που γίνεται μάθημα στα σχολεία, πόσος είναι ο μέσος όρος διδασκαλίας των καθηγητών και βρήκε τον αριθμό για τη Μέση Εκπαίδευση. Χωρίς φυσικά να υπολογίσει το μάθημα που γίνεται στους ανεξεταστέους.

Το πρόβλημα όμως δεν είναι εδώ. Το πρόβλημα βρίσκεται στις σημειώσεις του συγκεκριμένου πίνακα, τις οποίες ο Γ.Ε. είτε δε μελέτησε είτε επέλεξε να αγνοήσει:

«Total statutory working time refers to the number of hours that a full-time teacher is expected to work as set by policy. It can be defined on a weekly or annual basis. It does not include paid overtime. According to a country’s formal policy, working time can refer to:

• The time directly associated with teaching and other curricular activities for students, such as assignments and tests.
• The time directly associated with teaching and other activities related to teaching, such as preparing lessons, counselling students, correcting assignments and tests, professional development, meetings with parents, staff meetings and general school tasks».

Με λίγα λόγια, αυτός ο πίνακας που παρουσίασε ο Γ.Ε. και βασίζει τις εκθέσεις του εδώ και τόσα χρόνια, δεν αναφέρεται στον διδακτικό χρόνο μόνο αλλά και στον χρόνο που αφιερώνεται από τους εκπαιδευτικούς για μελέτες, διαγωνίσματα/εξετάσεις, προετοιμασία, συμβουλευτική μαθητών, διόρθωμα, επαγγελματική ανάπτυξη, συναντήσεις με γονείς, συνεδρίες προσωπικού και άλλα καθήκοντα! Η κάθε χώρα ουσιαστικά δηλώνει ό,τι θεωρεί πως είναι σωστό. Το μόνο βέβαιο είναι πως δε δηλώνει μόνο τον χρόνο διδασκαλίας, όπως πολύ λανθασμένα το ερμηνεύει ο Γενικός Ελεγκτής. Ας πάρουμε για παράδειγμα την Ελβετία. Στη Δημοτική Εκπαίδευση η διάρκεια της σχολικής χρονιάς για τους μαθητές είναι 815 ώρες (60 λεπτών, όπως φαίνεται στον πιο κάτω πίνακα. Η Ελβετία είναι το CH).

Παρ’ όλα αυτά, στον πίνακα που παρουσιάζει ο Γ.Ε. οι Ελβετοί δάσκαλοι «διδάσκουν» 1073 ώρες! Είτε οι δάσκαλοι στην Ελβετία διδάσκουν σε άδειες τάξεις είτε ο κ. Μιχαηλίδης ερμηνεύει λάθος τα στοιχεία. Οι 1073 ώρες περιλαμβάνουν και άλλα καθήκοντα όπως την προετοιμασία στο σπίτι ή τον χρόνο παραμονής στο σχολείο ή άλλα. Δεν είναι ξεκάθαρο!

Είμαι βέβαιος πως αν προσθέσουμε όλα αυτά τα καθήκοντα τα οποία αναφέρονται στην έρευνα για να υπολογίσουμε τον «διδακτικό χρόνο των δασκάλων», όχι μόνο η Κύπρος δε θα είναι τελευταία αλλά θα έχει τον περισσότερο χρόνο από όλες τις χώρες. Αξίζει να κάνουμε αυτό το «πείραμα» για τη Δημοτική εκπαίδευση:

Χρόνος παραμονής στο σχολείο: 176 ημέρες x 5.5 ώρες = 968 ώρες

Χρόνος παραμονής στο σχολείο χωρίς μαθητές: 7 ημέρες x 5.5 ώρες = 38.5 ώρες

Προετοιμασία 1 ώρα την ημέρα (τουλάχιστον): 183 x 1 ώρα = 183 ώρες

Προετοιμασία τα Σαββατοκύριακα 2 ώρες: 35 x 2 = 70 ώρες

Συνεδρίες προσωπικού: 35 x 45 λεπτά = 26.25 ώρες

Παρελάσεις – Γιορτές: 4 x 2 ώρες = 8 ώρες

Επιμόρφωση: 5 x 2 ώρες = 10 ώρες

ΣΥΝΟΛΟ: 1303.75 ώρες

Αν υπολογίσουμε το statutory teaching time όπως το περιγράφει η έκθεση από την οποία παραθέτει τον πίνακα ο κ. Μιχαηλίδης, οι δάσκαλοι εργάζονται περισσότερο από όλες τις χώρες που αναφέρονται!

Δυστυχώς, αυτό που λίγο πολύ γνωρίζουμε εδώ και μερικά χρόνια επιβεβαιώνεται με τον χειρότερο τρόπο. Τα στοιχεία που κατά καιρούς χρησιμοποιούνται για να στοχοποιήσουν τους εκπαιδευτικούς βασίζονται σε αλχημείες και παρουσιάζονται επιλεκτικά. Αξίζει να σημειωθεί πως αυτές οι εκθέσεις γίνονται απλά γα συγκριτικούς σκοπούς και τα στοιχεία που δίνει η κάθε χώρα, έτσι όπως αντιλαμβάνεται τι της ζητείται ή τι μπορεί να παρουσιάσει, διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Τέλος, γίνεται ιδιαίτερη αναφορά (την οποία ο Γ.Ε. φυσικά δεν έχει καταγράψει σε καμία έκθεση) πως οι εργασιακές συνθήκες των εκπαιδευτικών (μισθός, ωράριο, μαθητές ανά τάξη) επηρεάζουν πόσο ελκυστικό είναι το επάγγελμα του εκπαιδευτικού. Αν, για παράδειγμα, σε μια χώρα οι εργασιακές συνθήκες είναι τραγικές, όλο και λιγότεροι μαθητές θα επιλέγουν να γίνουν εκπαιδευτικοί και θα παρατηρηθεί πτώση στο επίπεδο των εκπαιδευτικών ή ακόμη και έλλειψη εκπαιδευτικών για να διδάξουν στα σχολεία. Όπως συμβαίνει σε αρκετές πολιτείες της Αμερικής και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αυτά όμως είναι ψιλά γράμμματα…

Λεωνίδας Χατζηλοΐζου

Δάσκαλος, Οργ. Γρ. Α.Κί.ΔΑ

Το τελευταίο χρονικό διάστημα, γίνεται πολύς λόγος για τον περιβόητο «εξορθολογισμό» που έχει εξαγγείλει το Υπουργείο Παιδείας, με τις ευλογίες και επιταγές της Κυβέρνησης, του Γενικού Ελεγκτή, του Αρχιεπισκόπου κλπ. Σύμφωνα με τις πολυάριθμες δηλώσεις της Επίσημης Πλευράς, ο εξορθολογισμός είναι απαραίτητος, ως μέτρο νοικοκυρέματος της Δημόσιας Εκπαίδευσης, που παρουσιάζεται ως σπάταλη, προβληματική, ασουλούπωτη ... Εκείνο που πραγματικά προκαλεί εντύπωση, είναι πως οι αναφορές αυτές, προέρχονται από ένα Υπουργείο που έχει φροντίσει τα τελευταία χρόνια να αποδείξει πως «καινοτομεί» σε παραλείψεις, γκάφες, διεξαγωγή ερευνών που χάνονται στον χρόνο, διαρροές κλπ κλπ.

Πιο κάτω παρουσιάζονται επιγραμματικά κάποια ενδεικτικά παραδείγματα, σοβαρών κενών και παραλήψεων, από το Υπουργείο που τώρα παρουσιάζεται ως απόλυτα νομότυπο και υπάκουο στις εισηγήσεις του Γενικού Ελεγκτή και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Έχουμε και λέμε:

• Διαφαινόμενο σκάνδαλο με απόσπαση εκπαιδευτικού στις Βρυξέλλες, με παρέμβαση του πολιτικού προϊστάμενου του Υπουργείου Παιδείας[1]. Τα δημοσιεύματα που είχαν δει το φως της δημοσιότητας αφορούσαν δασκάλα – μέλος του Πολιτικού Γραφείου του ΔΗΣΥ, η οποία με σκιώδεις διαδικασίες, βρέθηκε αποσπασμένη στις Βρυξέλλες. Από τότε εκκρεμεί το πόρισμα της έρευνας που διατάχθηκε!
• Προέκυψε επίσης, πιθανό σκάνδαλο με την ψηφιακή βιβλιοθήκη Αριστοτέλης[2]. Κατά τον κοινοβουλευτικό έλεγχο της Επιτροπής Ελέγχου, επί των διαδικασιών που ακολούθησε το Υπουργείο Παιδείας στο θέμα της «Αριστοτέλης», διαπιστώθηκε ότι ο σχετικός διοικητικός φάκελος χάθηκε από το Υπουργείο Παιδείας. Το Υπουργείο εξέφρασε την πρόθεσή του να διατάξει έρευνα για την απώλεια του διοικητικού φακέλου![3]. Από τότε ουδέν νεότερον…
• Κατά την περίοδο που προηγήθηκε της εφαρμογής του νέου συστήματος διορισμών, φάνηκε να υπάρχει παραβίαση της νομοθεσίας στον νόμο περί των κανονισμών εξετάσεων. Το σύστημα σαφώς και δεν ήταν έτοιμο έξι μήνες πριν την διεξαγωγή των εξετάσεων, όπως προβλέπει και η αντίστοιχη νομοθεσία. Τα δειγματικά δοκίμια δεν ετοιμάστηκαν με βάση τα χρονοδιαγράμματα της νομοθεσίας, ήταν ελλιπή και ασαφή και υπήρξαν αλλαγές ως προς τη δομή των εξετάσεων ακόμα και ελάχιστες μέρες πριν τις εξετάσεις. Στα δειγματικά δοκίμια δεν παρουσιάστηκαν ποτέ λύσεις των ασκήσεων και ο κάθε υποψήφιος πελαγοδρομούσε προσπαθώντας να βγάλει άκρη. Παρά την καταστρατήγηση της νομοθεσίας, οι εξετάσεις διεξήχθησαν κανονικά!
• Αγνοώντας τη σχετική νομοθεσία, η Επίσημη Πλευρά έχει πραγματοποιήσει εξετάσεις ακόμα και σε κλάδους που έχουν λιγότερες από έξι θέσεις κενές. Ουσιαστικά υποψήφιοι παρακάθισαν σε εξετάσεις για ανύπαρκτες θέσεις! Και εδώ δεν πτοήθηκε κανένας από την παραβίαση της νομοθεσίας.
• Κατά τη διεξαγωγή των εξετάσεων, προέκυψε το φιάσκο της διαρροής θεμάτων, αφήνοντας ανεπανόρθωτα εκτεθειμένο το Υπουργείο Παιδείας για το κατά πόσο είναι αδιάβλητες οι εξετάσεις και για το κατά πόσον τα θέματα κυκλοφορούν χωρίς έλεγχο και με πρόσβαση σε ημέτερους. Η γκάφα ολκής[4] δεν εμπόδισε την Επίσημη Πλευρά να προχωρήσει και να ολοκληρώσει τη διαδικασία, αλλά ο λεκές και οι σκιές έμειναν. Και εννοείται πως ακόμα εκκρεμεί η όποια διερεύνηση του θέματος[5] και η εξιχνίαση πιθανής διαπλοκής για το θέμα. Φυσικά δεν ίδρωσε το αυτί κανενός! Το μεγαλόπνοο σχέδιο, εφαρμόστηκε κανονικά!
• Διαφάνηκαν επίσης πιθανές αλχημείες στις μοριοδοτήσεις των δοκιμίων του Σχεδίου Διοριμών, με τον μανδύα της αναγωγής για στατιστική διόρθωση/επεξεργασία των αποτελεσμάτων. Ενώ παρουσιάστηκαν τεκμηριωμένες απόψεις από έγκριτους στατιστικολόγους που αμφισβήτησαν την επιστημονικότητα της αναγωγής (στατιστικής επεξεργασίας)[6], η Επίσημη Πλευρά δεν προχώρησε ποτέ σε καμιά επιστημονική τεκμηρίωση!
• Όταν ανακοινώθηκαν οι κατάλογοι διορισίμων, εντύπωση και έντονο σχολιασμό προκάλεσε το γεγονός πως δεν είχε γίνει ανακοίνωση των ονομάτων των υποψηφίων, στους καταλόγους. Ο κατάλογος δεν είναι ονομαστικός, μη ακολουθώντας την τακτική που ακολουθείται διαχρονικά στους καταλόγους διοριστέων. Πρόδηλα κατατέθηκαν ζητήματα διαφάνειας και εκφράστηκε καχυποψία. Η Επίσημη Πλευρά, δεν τοποθετήθηκε ποτέ επί του θέματος.
• Καταγγέλθηκε επίσης, πιθανή διασύνδεση εκπαιδευτικών, ακαδημαϊκών και επιθεωρητών με ιδιωτικό πανεπιστήμιο για προετοιμασία στις εξετάσεις. Προέκυψε επίσης ζήτημα κατά πόσον είχαν εξασφαλίσει σχετική άδεια για να διδάσκουν στο ιδιωτικό ακαδημαϊκό ίδρυμα[7]. Από τότε, ακόμα εκκρεμεί το πόρισμα!
• Τον περασμένο Μάη, γίναμε μάρτυρες, πιθανής διαρροής από το Υπουργείο Παιδείας, προσωπικών δεδομένων συναδέλφου στο ατυχές περιστατικό του Αλεθρικού. Χωρίς αιδώ, έγινε μια χυδαία και ανήθικη διαπόμπευσή του εκπαιδευτικού στον Τύπο[8], πριν καν ολοκληρωθεί το προκαταρκτικό πόρισμα. Ακόμη αναμένεται η διερεύνηση αυτής της διαρροής και εύλογα γεννούνται ερωτήματα για το κατά πόσο είναι ασφαλή τα προσωπικά δεδομένα των συναδέλφων.
• Εξαιτίας του ίδιου περιστατικού, είχαν αναδειχθεί τα τεράστια κενά που υπάρχουν στα σχολεία, σε σχέση με τα θέματα ασφάλειας και υγείας. Ενώ το Υπουργείο από μόνο του προκάλεσε την αναστάτωση ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς, από τότε δεν προχώρησε σε καταρτισμό ξεκάθαρων μέτρων[9], οδηγιών κλπ. σε σχέση με την ασφάλεια και υγεία των σχολικών εγκαταστάσεων. Μέχρι και σήμερα, δεν θεώρησαν επίσης σημαντικό να καταρτίσουν πρωτόκολλα διαχείρισης θεμάτων ασφάλειας και υγείας.

Τα πιο πάνω είναι απλά κάποια μικρά δείγματα, των κενών, των παραλείψεων, των αδυναμιών του Υπουργείου Παιδείας να διαχειριστεί ή να θωρακίσει σημαντικά κεφάλαια της Δημόσιας Εκπαίδευσης. Κεφάλαια που μπορούν να θεωρηθούν ιδιαίτερα κρίσιμα στο χώρο της Εκπαίδευσης και που εκθέτουν ανεπανόρθωτα την αξιοπιστία της Επίσημης Πλευράς. Εκείνο που εξόφθαλμα διαφαίνεται, είναι πως παρατηρείται μια «ένοχη» στασιμότητα στη διερεύνηση ή/και απόδοση ευθυνών, αδυναμία σωστής εφαρμογής κανονισμών ή νόμων αλλά και στη διόρθωση στρεβλών καταστάσεων. Το Υπουργείο Παιδείας, κάνοντας την αυτοκριτική του, θα έπρεπε να νοικοκυρέψει πρώτα πρώτα τα του οίκου του! Πριν προχωρήσει σε «εξορθολογισμό» στα των σχολείων, θα έπρεπε να νοικοκυρευτεί και να συμμορφωθεί το ίδιο! «Η γυναίκα του Καίσαρα δεν αρκεί να είναι τίμια, πρέπει και να φαίνεται τίμια». Τελικά ποιος χρειάζεται άμεσα «εξορθολογισμό»;

Μιχάλης Αλεξόπουλος, Γενικός Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ, Μέλος ΔΣ ΠΟΕΔ

[1] http://www.philenews.com/koinonia/eidiseis/article/394720/poinikes-proektaseis-sto-bolema-kadi

[2] http://www.sigmalive.com/news/politics/95971/quotpanikosquot-stin-synedria-tis-ep-elegxou-gia-to-quotaristotelisquot

[3] http://24h.com.cy/2014/01/salos-sti-vouli-gia-ti-psifiaki-vivliothiki-aristotelis/

[4] http://www.sigmalive.com/news/local/467174/entones-epikriseis-gia-diarroi-thematon-apo-to-yp-paideias

[5] http://politis.com.cy/article/tou-chronou-to-porisma-gia-ti-diarroi-thematon-ton-exetaseon-diorisimon

[6] https://goo.gl/QPYhU8

[7] http://www.philenews.com/koinonia/eidiseis/article/453601/akyrosi-exetaseon-zitoyn-ekpaideftikoi

[8] http://www.philenews.com/koinonia/eidiseis/article/527611/me-bary-istoriko-o-daskalos-erevna-apo-yp-paideias

[9] http://www.ant1iwo.com/news/cyprus/article/303801/epiase-douleia-i-epitropi-tou-up-ugeias-plano-drasis-gia-asfaleia-kai-ugeia-sta-sholeia/

Συστηματικά και με μεγάλη σπουδή ένας ανεξάρτητος αξιωματούχος του κράτους, ο Γενικός Ελεγκτής, που λόγω ρόλου και θέσης αλλά και της προβολής που έχει, χαίρει της εκτίμησης της κοινωνίας, βάλλει κατά ριπάς εναντίον του Δημόσιου Σχολείου χωρίς αιδώ. Με επιμονή και ενίοτε εμμονή προσπαθεί να συμβάλει στη συντονισμένη κυβερνητική προσπάθεια για να μπει ταφόπλακα στη Δημόσια Εκπαίδευση, αποτελώντας το δεκανίκι της ή καλύτερα ο καλύτερος σύμμαχος στον πόλεμο που άνοιξε η Επίσημη Πλευρά.  Οι πρόσφατές του παρεμβάσεις στον Τύπο ή στα κοινωνικά δίκτυα, σε ό,τι αφορά το χώρο της Εκπαίδευσης, στηρίζονται σε υπεραπλουστευμένες συλλογιστικές, παράδοξες συγκρίσεις ή και μη ακριβή στοιχεία. Τα μηνύματα που περνούν προς τα έξω είναι εσφαλμένα, διαμορφώνουν πολεμικό κλίμα απέναντι στους εκπαιδευτικές και το κύρος τους!

Ο Γενικός Ελεγκτής πριν λίγους μήνες, αλλά και τις τελευταίες μέρες, με συνεχείς παρεμβάσεις του,  επικαλείται τις απαλλαγές που προσφέρονται σε εκπαιδευτικούς, για διδακτικό χρόνο έναντι άλλων υπηρεσιών του δημοσίου ή συγκρίσεις με εκπαιδευτικά συστήματα του εξωτερικού. Αγγίζει τις εργάσιμες ώρες, τον μισθό, το ωράριο κλπ. Οι αναφορές του δυστυχώς όμως είναι μονόπλευρες, με παράθεση επιλεγμένων (!) αποσπασμάτων από μακροσκελέστατες/πολυσέλιδες εκθέσεις. Την ίδια ώρα αγνοεί πολλές άλλες εκθέσεις που δεν περιλαμβάνουν τα επιθυμητά γι’ αυτόν δεδομένα. Τα κίνητρα πίσω από αυτό αφήνονται στην κρίση του καθενός. Για παράδειγμα στις ίδιες πηγές που επικαλείται ο Γενικός Ελεγκτής, υπήρχαν αναφορές για καθορισμό σχεδόν από όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες της προσφοράς και της ζήτησης των εκπαιδευτικών, ο μέγιστος αριθμός μαθητών ανά προσωπικό για ηλικίες 1 μέχρι 5 ετών στην Ευρώπη που είναι καταδικαστικός για την Κύπρο, αναφορά πως στις πλείστες χώρες οι εκπαιδευτικοί παίρνουν επιδόματα πέραν του βασικού μισθού τους, σε πολλές χώρες η αναλογία εκπαιδευτικών – μαθητών είναι πολύ καλύτερη κ.ά. Δεν αναφέρονται επίσης τα αποτελέσματα αξιολογήσεων Αλφαβητισμού του ΚΕΕΑ, που τονίζουν τη σημαντικότητα της ενισχυτικής διδασκαλίας, η οποία έχει αφαιρεθεί από τα σχολεία πριν λίγα χρόνια.

Ο Γενικός Ελεγκτής εμμένει στη διαχείριση δημοσίου χρήματος, επικαλούμενος πως το ΥΠΠ δεν έχει λάβει μέτρα για τον εξορθολογισμό του διδακτικού χρόνου των εκπαιδευτικών. Ο ίδιος Γενικός Ελεγκτής δεν δείχνει παρόμοια ευαισθησία στη διαχείριση του δημοσίου χρήματος για τους βουλευτές, τους ακαδημαϊκούς, ή το φαγοπότι στον Συνεργατισμό. Ευαισθησία à la carte! Προβαίνει δε και σε απαξιωτική κριτική ως προς την αποτελεσματικότητα των Κύπριων εκπαιδευτικών που υπονοείται πως είναι και ευνοημένοι, παραθέτοντας συγκριτικά στοιχεία με άλλες χώρες, αναφέροντας πως «στην Εσθονία και τη Σλοβενία (των οποίων οι επιδόσεις των μαθητών (PISA 2015) είναι πολύ καλύτερες από αυτές των Κύπριων μαθητών), ο αριθμός των μαθητών ανέρχεται σε 36 και 28 μαθητές αντιστοίχως, σε σύγκριση με την Κύπρο που φοιτούν 25 μαθητές ανά τμήμα[1]». Ο Γενικός Ελεγκτής, δείχνει να μην λαμβάνει υπόψη πως παράμετροι άλλων εκπαιδευτικών συστημάτων ή εφαρμοσμένες πρακτικές δεν είναι κατ’ ανάγκη συγκρίσιμες με το δικό μας εκπαιδευτικό σύστημα. Η αποσπασματική αναφορά σε διαστάσεις εκπαιδευτικών συστημάτων άλλων χωρών είναι αβάσιμη και καταδεικνύει τουλάχιστον ημιμάθεια αναφορικά με την εκπαιδευτική πραγματικότητα και προφανώς και άλλα κίνητρα!

Εκείνο που φαίνεται να αγνοεί Γενικός Ελεγκτής, αλλά και ο Υπουργός Παιδείας, όσον αφορά την υπεραπλουστευμένη αναφορά τους στις διεθνείς έρευνες (TIMSS και PISA) είναι το γεγονός πως τα αποτελέσματα τέτοιων ερευνών εντοπίζουν/αξιολογούν ένα περιορισμένο εύρος μάθησης, αγνοώντας παραμέτρους πολύ σημαντικές για την παιδεία όπως  τη φυσική, ηθική, κοινωνική, αισθητική ανάπτυξη των παιδιών. Μελέτες καταδεικνύουν πως η αξιοπιστία των δοκιμίων που χρησιμοποιούνται είναι πολύ χαμηλή, με την εγκυρότητα των αποτελεσμάτων μεγάλου ποσοστού των εξεταζομένων να είναι αμφισβητούμενη. Υπάρχει η πεποίθηση από ακαδημαϊκούς σε όλο τον κόσμο πως οι έρευνες αυτές τείνουν να είναι προκατειλημμένες υπέρ του οικονομικού και εργασιακού χαρακτήρα της εκπαίδευσης, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τη σημαντικότερη αποστολή των σχολείων: την προετοιμασία των μαθητών για συμμετοχή και ευημερία σε δημοκρατικές κοινωνίες[2]. Η εκπαίδευση όμως, δεν μπορεί να αποτιμάται μόνο με όρους της οικονομίας, με τη συνεχή επίκληση της σχολικής αποτελεσματικότητας.

Για χάριν συζήτησης, αξίζει να σημειωθεί πως στην πρόσφατη συμμετοχή της η Κύπρος (2015) στην TIMSS (Δημοτική Εκπαίδευση) είχε εντυπωσιακή άνοδο στα αποτελέσματά της, σε σχέση με τις προηγούμενες συμμετοχές[3][4].  Φυσικά καμιά αναφορά δεν γίνεται από τον Γενικό Ελεγκτή για αυτό στις πρόσφατες αναφορές του. Ένα ενδιαφέρον γεγονός που αξίζει να αναφερθεί είναι πως στην προαναφερθείσα συμμετοχή της Κύπρου, στο γνωστικό αντικείμενο των μαθηματικών στην TIMSS, η Κύπρος σημείωσε την ίδια επίδοση με τη Σουηδία. Στη Σουηδία, τα τελευταία χρόνια υπήρξε έντονος διάλογος για την ποιότητα της εκπαίδευσης, σε σχέση με τη μειωμένη απόδοση των παιδιών της στις διεθνείς εξετάσεις. Η αντίδραση της Σουηδίας, ήταν να αυξήσει το στάτους του επαγγέλματος του εκπαιδευτικού[5] με στόχο τα μακροπρόθεσμα οφέλη στην εκπαίδευση!

Ο Γενικός Ελεγκτής παραθέτει τους αριθμούς μαθητών ανά τάξη σε δύο χώρες, Εσθονία (36) και Σλοβενία (28), αντιπαραβάλλοντάς τις με την Κύπρο (25) σε σχέση με τα αποτελέσματά τους στους προαναφερθέντες διαγωνισμούς. Μελετώντας όμως τις επίσημες εκθέσεις για τους αριθμούς μαθητών ανά τάξη, ο Γενικός Ελεγκτής παρουσιάζει αποσπασματικά δεδομένα με στόχο την πρόκληση εντυπώσεων. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), σε σχετική έκθεσή του το 2015[6] [7], «υπάρχουν λιγότεροι από 26 μαθητές ανά τάξη σε όλες σχεδόν τις χώρες με διαθέσιμα δεδομένα, με εξαίρεση τη Χιλή, την Κίνα, το Ισραήλ και την Ιαπωνία. Μεταξύ όλων των χωρών με διαθέσιμα στοιχεία, στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, ο αριθμός αυτός κυμαίνεται από λιγότερους από 20  μαθητές στην Εσθονία, τη Λετονία, το Λουξεμβούργο, τη Ρωσική Ομοσπονδία, τη Σλοβακική Δημοκρατία και το Ηνωμένο Βασίλειο».  Ειδικότερα σύμφωνα με την έκθεση, ο μέσος όρος της Εσθονίας είναι 15 και της Σλοβενίας 20. Το παράδοξο έγκειται στο γεγονός πως γίνεται συσχετισμός δύο παραμέτρων, με αυθαίρετα συμπεράσματα (αποτελέσματα σε διεθνείς έρευνες και αριθμός μαθητών), χωρίς διερεύνηση και σε βάθος επιστημονική μελέτη. Επίσης, η αναλογία των μαθητών ως προς το διδακτικό προσωπικό είναι σημαντική παράμετρος προς μελέτη. Η αναλογία μαθητών / εκπαιδευτικών είναι ένας σημαντικός δείκτης του επιπέδου των πόρων που διατίθενται για την εκπαίδευση και σαφώς για την ποιότητά της[8] και λαμβάνεται σοβαρά υπόψη από τη διεθνή βιβλιογραφία. Οι δύο αυτές χώρες βρίσκονται στον μέσο όρο, των χωρών που παρουσιάζονται στην έκθεση του ΟΟΣΑ[9], όπως και η Κύπρος. Εξάλλου, σε κάθε περίπτωση, τα εκπαιδευτικά συστήματα δεν είναι απαραίτητα συγκρίσιμα και προφανώς τα αποτελέσματα και η κατάταξη σε διεθνείς έρευνες χρήζουν και ποιοτικής ανάλυσης πέραν της στείρας ποσοτικής. 

 Η ρητορική απαξίωσης που χρησιμοποιεί ο Γενικός Ελεγκτής και ο Υπουργός, επικαλούμενοι τις συγκεκριμένες έρευνες, ουσιαστικά επιβεβαιώνει πως στην Κύπρο δυστυχώς, τα αποτελέσματα των ερευνών αυτών, χρησιμοποιούνται κατά κόρον ως μοχλός πίεσης προς τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, και αποτελούν την αιχμή του δόρατος για αποδόμηση του κύρους των εκπαιδευτικών και χειραγώγησης της κοινής γνώμης.  Για του λόγου το αληθές, ο πολιτικός προϊστάμενος του Υπουργείου, τις χρησιμοποιεί στην επιχειρηματολογία τους στις διάφορες εμφανίσεις του στα Μέσα, φυσικά πάντα χωρίς αντίλογο, αφού επιλέγει να εμφανίζεται μόνος του.

Πιο πάνω αναδεικνύεται μια παράμετρος των όσων επιλεκτικά και μονοδιάστατα αναφέρει ο Γενικός Ελεγκτής σε σχέση με τα μαθησιακά αποτελέσματα. Οι αναφορές του φυσικά δεν σταματούν εκεί. Ουσιαστικά ξεπερνούν τα όρια των όρων εντολής τους και ακουμπούν εργασιακά δικαιώματα και εκπαιδευτικές πολιτικές που σαφώς και δεν εμπίπτουν στις αρμοδιότητές του! Οι επιθέσεις που γίνονται από ένα θεσμό του κράτους και που επαναλαμβάνονται έχουν σκοπό να υποσκάψουν τη δημόσια εκπαίδευση και τους λειτουργούς της, με ό,τι αυτό συνεπάγεται! Ρίχνουν δε νερό στο μύλο της ετσιθελικής κυβερνητικής πολιτικής και στα νέα ήθη της επιβολής πολιτικών χωρίς κοινωνικό θεσμοθετημένο διάλογο. Η εκπαίδευση δεν μπορεί να αποτιμάται μόνο με όρους της οικονομίας, με τη συνεχή επίκληση της σχολικής αποτελεσματικότητας ή τους όρους εργασίας των εκπαιδευτικών. Με δεκανίκια από την έκθεση του Γενικού Ελεγκτή γίνεται ακόμη μια προσπάθεια να δικαιολογηθούν οι περικοπές των δαπανών για την εκπαίδευση, σύμφωνα με τις επιταγές της Τρόικα και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Η εκπαιδευτική πολιτική όμως, σε καμιά περίπτωση δεν θα έπρεπε να μετριέται με λογιστικούς -  οικονομίστικους όρους.

Μέσα στα πλαίσια θεσμικού ελέγχου, η Ελεγκτική Υπηρεσία δια του προϊστάμενού της επιλέγει συστηματικά στην παρουσίαση μόνο των «καταδικαστικών» παραμέτρων – ευρημάτων, προφανώς για δημιουργία συγκεκριμένου κλίματος εις βάρος των εκπαιδευτικών. Από ένα ανεξάρτητο θεσμό, αναμένεται και απαιτείται η σφαιρική παρουσίαση και στοιχείων και πολιτικών που δεν εφαρμόζονται στην Κύπρο και ενδεχομένως να βοηθούσαν το Εκπαιδευτικό μας σύστημα. Δυστυχώς όμως, κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να συμβαίνει!

Μιχάλης Αλεξόπουλος, Γενικός Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ, Μέλος ΔΣ ΠΟΕΔ.

[1] http://www.philenews.com/koinonia/eidiseis/article/414050/beto-gnikoy-eleggti-ga-358-7-ekpaideftikoys

[2] http://www.theguardian.com/education/2014/may/06/oecd-pisa-tests-damaging-education-academics

[3] https://goo.gl/Gf6a6q

[4] http://keea-timss.pi.ac.cy/timss/data/uploads/timss_2015_pressrelease7dec2016pr.pdf

[5] https://www.teachermagazine.com.au/articles/education-reform-in-sweden

[6] https://goo.gl/6CLLfw  σελ. 416

[7] https://goo.gl/XqGbMB

[8] http://www.oecd.org/edu/skills-beyond-school/EDIF%202012--N9%20FINAL.pdf

[9] http://www.keepeek.com/Digital-Asset-Management/oecd/education/education-at-a-glance-2016_eag-2016-en#page400  σελ. 358

Ο θεσμός του Γενικού Ελεγκτή είναι απόλυτα απαραίτητος και μπορεί να αποτελέσει φορέας κάθαρσης ενός σαθρού και διεφθαρμένου κράτους. Δεν είναι τυχαία που στην αντίληψη του κόσμου η Κύπρος βρίσκεται σε αρκετά χαμηλό επίπεδο  όσον αφορά τη διαφθορά. Μόνο σε 10 από τις 27 Ευρωπαϊκές χώρες πιστεύουν οι πολίτες τους πως έχουν περισσότερη διαφθορά από την Κύπρο (Corruption Perceptions Index 2017). Αν μελετήσουμε πιο προσεκτικά τις χώρες θα δούμε πως αυτές που έχουν αξιοζήλευτη Παιδεία και άριστα μαθησιακά αποτελέσματα, φιγουράρουν στην κορυφή της λίστας: Δανία, Φινλανδία, Σουηδία κ.ά. Στις δύσκολες οικονομικές συνθήκες που μαστίζουν τον τόπο μας, η καταπολέμηση της διαφθοράς, της φοροδιαφυγής, του ρουσφετιού και της ατιμωρησίας είναι ίσως η μόνη σανίδα σωτηρίας. Ο Γ.Ε. πρέπει και οφείλει να συνεχίσει να επιτελεί το έργο του, πάντα με γνώμονα το καλό του τόπου.

Νέα στοιχεία στο φως της δημοσιότητας έφερε ο Γενικός Ελεγκτής όσον αφορά το κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα και τη σύγκρισή του με τους μέσους όρους του ΟΟΣΑ, της ΕΕ και δύο άλλων κρατών, της Εσθονίας και της Σλοβενίας. Τα στοιχεία που παρέθεσε ο Γενικός Ελεγκτής ήταν αποσπάσματα από μελέτη που εκπονήθηκε τον Φεβρουάριο του 2017 από ανεξάρτητο ελεγκτικό οίκο και αφορούσαν την έκταση της σχολικής χρονιάς σε βδομάδες, τον μέσο εβδομαδιαίο διδακτικό χρόνο των εκπαιδευτικών σε ώρες, τον μέσο ετήσιο διδακτικό χρόνο των εκπαιδευτικών σε ώρες, την αναλογία των μαθητών ανά εκπαιδευτικό και την αναλογία μαθητών ανά τάξη[i].

Δε γνωρίζω τι άλλο μπορεί να περιείχε η συγκεκριμένη έκθεση του ανεξάρτητου ελεγκτικού οίκου, αφού δε δόθηκε στη δημοσιότητα, αλλά δεν μπορώ να αντιληφθώ πως 4 αριθμοί  για κάθε χώρα μπορούν να μας οδηγήσουν σε χρήσιμα συμπεράσματα, με βάση τα οποία να προβούμε σε μεταρρυθμίσεις στη δημόσια Παιδεία. Ένα εκπαιδευτικό σύστημα δεν είναι απλά αριθμοί και μέσοι όροι αλλά πίσω του έχει θεσμούς, συγκεκριμένη κουλτούρα και μια κοινωνία που το πλαισιώνει. Από τη στιγμή όμως που ο Γ.Ε. παρουσίασε αυτά τα στοιχεία, οφείλουμε να τα μελετήσουμε με προσοχή και αν χρειαστεί να τα εμπλουτίσουμε ή να τα αντικρούσουμε, κυρίως όσον αφορά τις δύο χώρες που αναφέρονται εκτενώς, την Εσθονία και τη Σλοβενία. 

Τα στοιχεία του εκδοτικού οίκου έχουν ληφθεί από την έκθεση του ΟΟΣΑ «Education at a Glance» και από το δίκτυο Ευρυδίκη αλλά φαίνεται να αγνοούν κάποιες παραμέτρους. Παρουσιάζω ένα άλλο πίνακα με στοιχεία από την ίδια έκθεση, για τη Δημοτική:

Με βάση τη διάρκεια του σχολικού έτους και τον συνολικό διδακτικό χρόνο μπορούμε να υπολογίσουμε τον διδακτικό χρόνο ανά ημέρα, όπως εξάλλου τον υπολογίζει με τα ίδια στοιχεία και ο ΟΟΣΑ. Όπως βλέπετε, μπορεί η διάρκεια του σχολικού έτους να είναι πιο σύντομη για τους μαθητές στην Κύπρο από τον μέσο όρο των χωρών της ΕΕ και του ΟΟΣΑ όμως τα παιδιά κάνουν περισσότερο μάθημα, τόσο σε καθημερινή βάση όσο και συνολικά. Σε σχέση με τα δύο παραδείγματα του ελεγκτικού οίκου, την Εσθονία και τη Σλοβενία, οι μαθητές δημοτικού στην Κύπρο κάνουν περίπου ενάμιση διδακτική ώρα περισσότερο μάθημα την ημέρα. Στην έκθεση του ΟΟΣΑ μάλιστα αναφέρει πως τα 2/5 των χωρών κάνουν μάθημα λιγότερο από 4 ώρες την ημέρα (περίπου 20 χώρες). Στην Κύπρο τα παιδιά του δημοτικού κάνουν 4.67 ώρες την ημέρα.

Ένα άλλο σημαντικό δεδομένο για την Εσθονία και τη Σλοβενία είναι πως οι μαθητές δεν ακολουθούν το ίδιο ωρολόγιο πρόγραμμα σε όλες τις τάξεις. Συγκεκριμένα, ενώ στην Κύπρο τα παιδιά από την πρώτη μέχρι την έκτη τάξη κάνουν 821 ώρες μάθημα, στην Εσθονία στις πρώτες τρεις τάξεις κάνουν συνολικά 1785 ώρες μάθημα, στις επόμενες τρεις 2179 ώρες και στο Γυμνάσιο 2468 ώρες. Το πρόγραμμα της Εσθονίας προνοεί κατακόρυφη ευελιξία, δηλαδή οι κεντρικές αρχές καθορίζουν τον συνολικό διδακτικό χρόνο και τα σχολεία/τοπικές αρχές αποφασίζουν πόσο χρόνο θα κατανείμουν σε κάθε τάξη. Από την άλλη, στη Σλοβενία οι ώρες που κάνουν μάθημα τα παιδιά σε κάθε τάξη είναι: Α τάξη - 581 ώρες, Β τάξη - 660, Γ τάξη - 686, Δ τάξη - 686, Ε τάξη - 739, Στ τάξη - 739, Α Γυμνασίου - 778, Β Γυμνασίου – 791 και Γ Γυμνασίου – 728 ώρες. Ο χρόνος διδασκαλίας ανά τάξη δε διαφοροποιείται μόνο σε αυτές τις χώρες αλλά στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες. Τα πρωτάκια στην Κύπρο κάνουν 240 ώρες τον χρόνο περισσότερο μάθημα από τα παιδάκια της Σλοβενίας. Περίπου 2 διδακτικές περιόδους την ημέρα! Επιπρόσθετα, στη Σλοβενία τα παιδάκια της πρώτης τάξης διδάσκονται από τη δασκάλα τους, όμως τη μισή μέρα είναι παρούσα και μια δεύτερη εκπαιδευτικός, η οποία συνήθως είναι νηπιαγωγός.

Όσον αφορά την Ειδική Εκπαίδευση τα παιδιά (με ακουστικές δυσκολίες, προβλήματα όρασης, ακοής, λόγου, σωματικές αναπηρίες, προβλήματα σε συγκεκριμένα αντικείμενα, μακροχρόνιες ασθένειες, αυτισμός και προβλήματα συναισθηματικά ή συμπεριφοράς) είτε εντάσσονται στο πρόγραμμα του σχολείου ακολουθώντας το κανονικό πρόγραμμα ή ειδικά προσαρμοσμένο πρόγραμμα, είτε εγγράφονται σε ειδικά σχολεία. Τάξεις του νηπιαγωγείου στη Σλοβενία δεν μπορούν να περιλαμβάνουν περισσότερα από δύο παιδιά ειδικής και συνήθως τέτοια τμήματα περιέχουν λιγότερα παιδιά. Το ίδιο ισχύει και στη Δημοτική και Μέση εκπαίδευση. Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός πως τη σχολική χρονιά 2013 – 14 υπήρχαν 774 παιδιά με συναισθηματικά προβλήματα και προβλήματα συμπεριφοράς καταγεγραμμένα. Από αυτά, τα 187 ήταν σε σχολεία με προσαρμοσμένο πρόγραμμα και 587 σε ειδικά σχολεία, καταμοιρασμένα σε 73 τάξεις (8 παιδιά ανά τάξη). Τέλος, οι διευθυντές στα σχολεία της Σλοβενίας έχουν διπλό ρόλο: του παιδαγωγικού ηγέτη και του εκτελεστικού διευθυντή. Σύμφωνα με στοιχεία του 2015 από το Υπουργείο της Σλοβενίας, δεν υπάρχει καμία αναφορά σε διδακτικό χρόνο του διευθυντή, σε καμία βαθμίδα της εκπαίδευσης, αφού επικεντρώνονται στην επιτέλεση των διοικητικών τους καθηκόντων.

Όσον αφορά τα διαλείμματα η έκθεση αναφέρει πως: «στις χώρες του ΟΟΣΑ τα μικρά διαλείμματα είναι συνήθως 10-15 λεπτά και πως στα μεγαλύτερα διαλείμματα οι μαθητές τρώνε πρόγευμα ή μεσημεριανό και επιτηρούνται από τους εκπαιδευτικούς. Στη Δημοτική εκπαίδευση τα μεγάλα διαλείμματα είναι σύνηθες φαινόμενο και σε αρκετές περιπτώσεις υποχρεωτικά και μέρος του χρόνου διδασκαλίας». Για παράδειγμα ενώ στην Ισπανία τα παιδιά κάνουν μάθημα 4.5 ώρες την ημέρα, με βάση τα στοιχεία οι δάσκαλοι φαίνεται να διδάσκουν 5 ώρες την ημέρα. Επομένως, στον διδακτικό χρόνο των εκπαιδευτικών της Ισπανίας έχει προστεθεί και ο χρόνος κατά τον οποίο εκτελούν παιδονομία. Στις σημειώσεις της έκθεσης του ΟΟΣΑ επιβεβαιώνεται αυτό το σημείο αφού αναφέρεται (σελ. 380-381): «However, at the pre-primary and primary levels, short breaks (of ten minutes or less) are included in the teaching time if the classroom teacher is responsible for the class during these breaks».

Τα στοιχεία που δηλώνει η κάθε χώρα είναι πάντα υποκειμενικά αφού όπως αναφέρεται στην έκθεση:

• Στην Προδημοτική και Δημοτική εκπαίδευση αρκετές χώρες δηλώνουν και την παιδονομία ως διδακτικό χρόνο των εκπαιδευτικών.
• 25% των χωρών στην Προδημοτική εκπαίδευση δεν μπορούν να διαχωρίσουν τις μέρες που αφιερώνονται σε σεμινάρια, εξετάσεις και επαγγελματική ανάπτυξη και τον δηλώνουν ως διδακτικό.
• 60% των χωρών στη Μέση Εκπαίδευση δεν μπορούν να διαχωρίσουν τις μέρες των εξετάσεων από τις μέρες διδασκαλίας και έτσι δηλώνουν τις εξετάσεις ως διδακτικό χρόνο.

Με βάση τα δεδομένα αυτά φαίνεται πως είτε ο ελεγκτικός οίκος δεν συμπεριέλαβε αυτά τα σημαντικά στοιχεία στην έκθεσή του είτε ο Γ.Ε. έκρινε πως δεν είναι ουσιώδη. Αν οι συνάδελφοι της Προδημοτικής εκπαίδευσης υπολογίσουν τις ώρες παιδονομίες και οι συνάδελφοι της Μέσης τον χρόνο των εξετάσεων, όπως γίνεται σε αρκετές χώρες, τότε ο διδακτικός τους χρόνος θα αυξηθεί σημαντικά. Αυτή δεν είναι μια σημαντική παράμετρος; Με βάση τον κώδικα δεοντολογίας της Ελεγκτικής Υπηρεσίας: "Οι ελεγκτές θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα αποδεικτικά στοιχεία που υποστηρίζουν την έκθεση ελέγχου είναι κατάλληλα σε ποιότητα και ποσότητα, ώστε να υποστηρίζονται πειστικά τα τελικά συμπεράσματα". Δυστυχώς τα στοιχεία αυτά δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για συγκρίσεις επειδή αν το επιχειρήσουμε θα συγκρίνουμε ανόμοια πράγματα. Γίνεται για παράδειγμα να συγκρίνουμε τον διδακτικό χρόνο των Ισπανών εκπαιδευτικών μαζί με την παιδονομία, με τον διδακτικό χρόνο τον Κυπρίων εκπαιδευτικών μόνο, χωρίς την παιδονομία; Αυτό, με βάση τα στοχεία στις υποσημειώσεις των εκθέσεων του ΟΟΣΑ, συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό.

Στην έκθεση του ελεγκτικού οίκου συμπεριλήφθηκε και ο «φτωχός συγγενής» της εκπαίδευσης στην Κύπρο, η Προδημοτική εκπαίδευση. Στην Εσθονία για κάθε 12 παιδιά αναλογεί 1 νηπιαγωγός ενώ ο μέγιστος αριθμός παιδιών ανά τάξη είναι 24. Στη Σλοβενία για κάθε 11 παιδιά αναλογεί 1 νηπιαγωγός ενώ ο μέγιστος αριθμός παιδιών ανά τάξη είναι 22, όμως αρκετές φορές επιτρέπεται μέχρι 24. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στη Φινλανδία, όπου για κάθε 7 παιδιά αναλογεί 1 νηπιαγωγός (ή βοηθητικό προσωπικό). Στην Κύπρο αναλογεί 1 νηπιαγωγός για κάθε 25 παιδιά και ο μέγιστος αριθμός ανά τάξη είναι 25. Η Κύπρος παίρνει την αρνητική πρωτιά σε αυτό τον τομέα αφού είναι η μοναδική χώρα που προνοεί 25 μαθητές ανά εκπαιδευτικό σε όλη την Ευρώπη, με εξαίρεση τα παιδιά άνω των 5 ετών στην Ελλάδα. Ενώ έγινε αναφορά σε αριθμό μαθητών ανά εκπαιδευτικό δεν παρουσιάστηκε αυτή η σημαντική παράμετρος για την Προδημοτική εκπαίδευση.

Πέραν των αριθμών καλά θα ήταν να δούμε και τη δομή αυτών των εκπαιδευτικών συστημάτων. Περίπου οι μισές Ευρωπαϊκές χώρες, ανάμεσα στις οποίες όλες οι Σκανδιναβικές, η Εσθονία και η Σλοβενία που τέθηκαν ως παραδείγματα από τον ανεξάρτητο οίκο, έχουν ενιαία δομή. Δηλαδή, η υποχρεωτική εκπαίδευση παρέχεται από την αρχή μέχρι το τέλος της, χωρίς μετάβαση από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο.

Σύμφωνα με το δίκτυο Ευρυδίκη, στην Εσθονία τα μικρά παιδιά κάνουν 4-5 διδακτικές περιόδους την ημέρα μάθημα, διάρκειας 45 λεπτών. Στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο οι περίοδοι αυξάνονται μέχρι τις 7. Ανάμεσα στις διδακτικές περιόδους κάνουν μικρά 10λεπτα διαλείμματα και ένα μεγάλο για φαγητό (διάρκειας από 20 λεπτά μέχρι 1 ώρα) ανάμεσα στις 10 και στις 12. Το σχολείο ξεκινά συνήθως η ώρα 8 και για το δημοτικό τελειώνει ανάμεσα στις 12 – 1, στο Γυμνάσιο η ώρα 2 και στο Λύκειο από τις 3 μέχρι τις 4. Στην Κύπρο τα παιδιά από την πρώτη μέχρι την έκτη τάξη αρχίζουν το μάθημα 7:45 και τελειώνουν 13:05 και κάνουν 7 40λεπτες περιόδους μάθημα.

Όπως και αρκετές άλλες χώρες της Ευρώπης, η Εσθονία ξεκίνησε το 2014 πρόγραμμα ενδυνάμωσης του κύρους του εκπαιδευτικού, με την ονομάσια «σπούδασε δάσκαλος». Το πρόγραμμα έχει υποστηριχθεί με κονδύλια της ΕΕ και επιδιώκει να αναβαθμίσει το κύρος του επαγγέλματος του εκπαιδευτικου. Το πρόγραμμα περιέχει φιλμάκια με διασημότητες που μιλούν για τις σχολικές τους αναμνήσεις, παιδιά που μιλούν για τους δασκάλους τους και εκπαιδευτικούς που εξηγούν γιατί επέλεξαν αυτό το επάγγελμα και τι τους αρέσει σε αυτό. Στην Κύπρο δεν έχει γίνει καμία πρωτοβουλία από το κράτος για το κύρος του επαγγέλματος του εκπαιδευτικού. Μάλλον το αντίθετο αφού οι κατά καιρούς επιθέσεις από τον Υπουργό, Βουλευτές, τον Αρχιεπίσκοπο και διάφορα άλλα δημόσια πρόσωπα έχουν πλήξει ανεπανόρθωτα το κύρος του εκπαιδευτικού.

Επιπρόσθετα, στην ετήσια ανάλυση του Υπουργείου Παιδείας και Έρευνας της Εσθονίας (2017), αναφέρεται πως τα τελευταία χρόνια έχουν αυξήσει τους μισθούς των εκπαιδευτικών έτσι ώστε να είναι ψηλότεροι από τον μέσο μισθό της χώρας. Αυτές οι αυξήσεις θα συνεχιστούν και όπως αναφέρει η έκθεση: «This should send a clear message to teachers and society in general: teachers are important and valued». Επειδή στην Εσθονία αντιμετωπίζουν πρόβλημα με τον χαμηλό αριθμό μαθητών που επιλέγουν το επάγγελμα του εκπαιδευτικού, προσπαθούν να αυξήσουν τους μισθούς. Η έκθεση συνεχίζει: «The good reputation and attractiveness of the profession are also important in ensuring a supply of new teachers. The reputation of teaching must be good and it must be an attractive career choice to many in order to have the chance to choose the best and most suitable candidates for teacher training and then teaching positions. A better wage level guarantees more competition for teacher training and teaching positions, which improves the quality of teachers; and the quality of teaching is higher in countries where teachers’ wages are higher than in similar jobs or jobs requiring similar knowledge». Με λίγα λόγια η καλή φήμη και η ελκυστικότητα του επαγγέλματος σε συνδυασμό με τον μισθό εξασφαλίζουν πως το επίπεδο των εκπαιδευτικών είναι ψηλότερο.

Η πρόσβαση σε στοιχεία και αριθμούς τη σημερινή εποχή είναι εύκολο πράγμα. Μπορεί ο οποιοσδήποτε να πάρει 4-5 αριθμούς και να τους παρουσιάσει με όποιο τρόπο θέλει. Αν θέλουμε πραγματικά να βελτιώσουμε την παιδειά του τόπου, ας δούμε τι είναι αυτό που κάνει τα καλύτερα εκπαιδευτικά συστήματα να λειτουργούν, κοιτάζοντας και πέρα από τον τομέα της εκπαίδευσης. Εξίσου σημαντική είναι και η νηπιακη/προσχολική ηλικία και η στήριξη που λαμβάνουν οι γονείς από την πολιτεία. Μεγάλης σημασίας είναι οι υποδομές και οι εγκαταστάσεις που παρέχονται στα παιδιά και τους νεαρούς για υγιή απασχόληση. Τα πανεπιστήμια και ο τρόπος εισαγωγής των μαθητών σε αυτά, το πρόγραμμα σπουδών, η φιλοσοφία. Δεν μπορούμε με ένα καλοκαιριάτικο εξορθολογισμό να φτιάξουμε τα πάντα. Χρειάζονται ριζικές τομές που να είναι αποτέλεσμα προβληματισμού και διαλόγου και όχι λύσεις της στιγμής. «Ο κόσμος δεν έχει ελπίδα όσο οι άνθρωποι αντί για αντιπλημμυρικά έργα φτιάχνουν κιβωτούς».

Λεωνίδας Χατζηλοΐζου

Δάσκαλος, Οργ. Γρ. Α.Κί.ΔΑ

[i] http://www.philenews.com/koinonia/eidiseis/article/553681/epanerchetai-o-eleggtis-me-nea-stoicheia-ga-ekpaideftikoys-pinakes