Έχει επισημανθεί πολλάκις τα τελευταία χρόνια, πως η Δημόσια Προδημοτική Εκπαίδευση δεν είχε και δεν έχει, τη δέουσα στήριξη που της αναλογεί στο εκπαιδευτικό γίγνεσθαι του τόπου. Αποτελεί διαχρονικά, μια μεγάλη παραδοξότητα το γεγονός πως η βάση της εκπαιδευτικής πυραμίδας, ήταν και είναι ο φτωχός συγγενής του εκπαιδευτικού συστήματος και παραμένει ουραγός σε θέματα εκπαιδευτικής πολιτικής. Τα τελευταία χρόνια ασκήθηκαν πολλές πιέσεις για ουσιαστική στήριξη και επένδυση στη Δημόσια Προδημοτική Εκπαίδευση, αλλά η απροθυμία της Επίσημης Πλευράς ήταν εμφανής και πολλές φορές προκλητική.
Στις 17 Μαΐου 2021 στην παρουσίαση του Προέδρου της Δημοκρατίας για το Ταμείο Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης, που θα χρηματοδοτηθεί από ευρωπαϊκούς πόρους, υπήρχαν αναφορές και για τον τομέα της Παιδείας. Ανάμεσα σε άλλα, υπάρχει αναφορά για επέκταση της δωρεάν υποχρεωτικής προσχολικής εκπαίδευσης από την ηλικία των τεσσάρων ετών. Για τον συγκεκριμένο εκσυγχρονισμό ενδέχεται να δαπανηθεί το ποσό των €12,2 εκατομμυρίων. Ουσιαστικά η Πολιτεία έρχεται να συμβαδίσει με την ευρωπαϊκή πραγματικότητα και τους στόχους που έχουν τεθεί και επιτευχθεί σχεδόν από την ολότητα των κρατών μελών. Συγκεκριμένα, το 2009, το συμβούλιο της ΕΕ για θέματα εκπαίδευσης και κατάρτισης αναφέρει: «Μέχρι το 2020, το 95% τουλάχιστον των παιδιών ηλικίας μεταξύ 4 ετών και της ηλικίας έναρξης της υποχρεωτικής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης θα πρέπει να συμμετέχει σε προσχολική εκπαίδευση[1]». Το 2021 σε νέο σχετικό ψήφισμα του Συμβουλίου περί στρατηγικού πλαισίου για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης με στόχο τον Ευρωπαϊκό Χώρο Εκπαίδευσης και πέραν αυτού (2021 - 2030), τέθηκε ως στόχος η συμμετοχή στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα ο εξής: «Τουλάχιστον το 96% των παιδιών ηλικίας μεταξύ 3 ετών και της ηλικίας έναρξης της υποχρεωτικής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης θα πρέπει να συμμετέχει σε προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα έως το 2030[2]». Είναι ξεκάθαρο πως η Επίσημη Πλευρά εδώ και χρόνια αδικαιολόγητα δεν συμμορφώθηκε με τις οδηγίες/στόχους, επιβεβαιώνοντας πως ουδέποτε υπήρξε ουσιαστικό όραμα ή πλάνο για στήριξη της Προδημοτικής Εκπαίδευσης και παντελής έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού.
Αξίζει να αναφερθεί πως η δίχρονη υποχρεωτική Προδημοτική Εκπαίδευση, αποτελεί ένα διαχρονικό και πάγιο αίτημα της ΠΟΕΔ. Ενώ είναι θετικό το γεγονός πως αναγνωρίζεται η σημασία της, η Επίσημη Πλευρά αντί να προχωρήσει σε τομές και στήριξη της Δημόσιας Εκπαίδευσης, προβαίνει σε σπασμωδικές και ανορθόδοξες κινήσεις, που σαφώς και προκαλούν ανησυχίες. Με την πρόφαση πως δεν υπάρχουν διαθέσιμες αίθουσες για να καλύψουν τις ανάγκες του αυξημένου αριθμού παιδιών, το ΥΠΠΑΝ δεν είναι διατεθειμένο να φτιάξει σχολεία ή να εξεύρει έστω προσωρινές λύσεις. Αντί αυτού, το κονδύλι από το ταμείο Ανάκαμψης, φαίνεται πως θα δαπανηθεί αποκλειστικά σε επιχορήγηση διδάκτρων για υποχρεωτική φοίτηση σε κοινοτικά και ιδιωτικά νηπιαγωγεία. Η Κυπριακή Δημοκρατία μεταθέτει ουσιαστικά τις ευθύνες της για τη Δημόσια Προδημοτική Εκπαίδευση, στις τοπικές κοινότητες και σε ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Η Πολιτεία αντί να στηρίξει και να επενδύσει στη Δημόσια Εκπαίδευση, φαίνεται να ανησυχεί περισσότερο για τυχόν παρενέργειες στην ιδιωτική προσχολική εκπαίδευση, αποποιούμενη την υποχρέωσή της, για το δικαίωμα σε μια προσβάσιμη ποιοτική εκπαίδευση για όλα τα παιδιά. Ξεκάθαρα, το κράτος έχει χρέος να αξιοποιήσει τα κονδύλια που διαθέτει ή του διατίθενται, για μόνιμες λύσεις/επενδύσεις που θα διασφαλίζουν πρόσβαση όλων των παιδιών σε ποιοτική εκπαίδευση που αποτελεί δημόσιο αγαθό. Είναι απαράδεκτο ενώ το κράτος χρειάζεται υποδομές και ανθρώπινο δυναμικό για κάλυψη βασικών και αναγκαίων δομών, υποχρεωτικών για τα παιδιά, να αρνείται να το πράξει, μετακυλώντας τις ευθύνες του σε πρόσκαιρες ιδιωτικές πρωτοβουλίες.
Είναι αλήθεια, πως με τα υφιστάμενα δεδομένα η Πολιτεία ενδεχομένως αδυνατεί να εξασφαλίσει τους απαραίτητους χώρους/αίθουσες διδασκαλίας στην ολότητά τους, για να καλυφθούν οι αυξημένες ανάγκες για φοίτηση των παιδιών, που αναπόφευκτα προκύπτουν. Όμως, αν υπάρχει η βούληση και αν η Πολιτεία όντως στοχεύει στην ποιοτική αναβάθμιση της Δημόσιας Προδημοτικής Εκπαίδευσης, σαφώς και υπάρχουν λύσεις.
Είναι παραδεκτό πως η ανέγερση νέων σχολείων ή η επέκταση των σχολικών αιθουσών απαιτεί χρόνο. Γι’ αυτό, σε πρώτο στάδιο θα μπορούσαν να εφαρμοστούν προσωρινές – μεταβατικές πρακτικές.
- Να χρησιμοποιηθούν οι υποδομές όλων των κοινοτικών νηπιαγωγείων και να μετατραπούν σε δημόσια.
- Να χρησιμοποιηθούν λυόμενες αίθουσες σε σχολεία που διαθέτουν χώρο, μια πρακτική που έτσι κι αλλιώς εφαρμόζεται κατά κόρον για χρόνια. Ταυτόχρονα όμως πρέπει να υπάρξει η δέσμευση πως όλες οι λυόμενες αίθουσες που ικανοποιούν πάγιες ανάγκες για αίθουσες, σε βάθος δύο ή τριών χρόνων θα αντικατασταθούν με κτίσιμο σύγχρονων σχολικών αιθουσών.
- Να αξιοποιηθούν σχολικά κτίρια ή άλλα κτίρια που δεν χρησιμοποιούνται, όπως τα κτίρια δημοτικών σχολείων ή και νηπιαγωγείων που έχουν κλείσει τα τελευταία χρόνια.
- Να τροχοδρομηθεί η άμεση ανέγερση ή επέκταση νηπιαγωγείων, με σωστές και σύγχρονες προδιαγραφές.
- Να διοριστεί ο απαραίτητος αριθμός νηπιαγωγών, από τους καταλόγους διοριστέων και διορισίμων. Ταυτόχρονα, οι προσλήψεις θα γίνονται με αξιοκρατικά κριτήρια και με αξιοπρεπείς μισθούς, με στόχο να μην υπάρχουν νηπιαγωγοί διαφορετικών μισθολογικών ταχυτήτων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Σε σχέση με τα σχολικά κτίρια (νέα ή την επέκταση των υφιστάμενων), επιβάλλεται να γίνουν επενδύσεις που να συνάδουν με τη βιβλιογραφία και να ανταποκρίνονται στις προδιαγραφές που απαιτούνται, για ποιοτική Προδημοτική εκπαίδευση. Αυτό μπορεί να γίνει σε βάθος χρόνου, για να εξασφαλιστεί ο απαραίτητος χρόνος για σχεδιασμό, χρηματοδότηση και υλοποίηση. Σε κάθε περίπτωση, το κράτος οφείλει να προχωρήσει στη διαμόρφωση νηπιαγωγείων που να αποτελούν σύγχρονους χώρους μάθησης και διδασκαλίας, με πλήρη τεχνολογικό εξοπλισμό. Ταυτόχρονα επιβάλλεται η επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό, με προσλήψεις, επιμορφώσεις και μέτρα στήριξης ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Με την αξιοποίηση του Ταμείου Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης, η Κύπρος έχει μια χρυσή ευκαιρία να στηρίξει έμπρακτα και ουσιαστικά τη βάση του εκπαιδευτικού μας συστήματος! Μακριά από πειραματισμούς, επενδύοντας στο Δημόσιο Σχολείο το οποίο πρέπει να είναι προσβάσιμο και ανοιχτό προς όλα τα παιδιά. Έστω και αργά, η Πολιτεία μπορεί να σταθεί αρωγός και να επενδύσει στη Δημόσια Προδημοτική Εκπαίδευση, προσφέροντας στην κοινωνία και τα παιδιά μας. Χωρίς οικονομίστικες προσεγγίσεις, χωρίς πειραματισμούς, αποφεύγοντας εκπτώσεις στην ποιότητα της εκπαίδευσης και μακριά από ιδιωτικά συμφέροντα. Το όλο εγχείρημα είναι εκ των ων ουκ άνευ πως πρέπει να εδράζεται σε ένα πραγματικό εκπαιδευτικό όραμα! Τρόποι σαφώς υπάρχουν. Θέληση υπάρχει;
Μιχάλης Αλεξόπουλος, Μέλος ΔΣ ΠΟΕΔ, Γενικός Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ
Λεωνίδας Χατζηλοΐζου, Γενικός Οργανωτικός Γραμματέας ΠΟΕΔ, Γενικός Οργανωτικός Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ
Αναστασία Μαγίδου, Αντικαταστάτρια Ειδικής και Προδημοτικής Εκπαίδευσης, Μέλος ΔΣ Α.Κί.ΔΑ
[1] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52009XG0528(01)&from=EN
[2] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32021G0226(01)&from=EN