Τα προβλήματα που ταλανίζουν τους αντικαταστάτες σε σχέση με το εργασιακό τους καθεστώς και την ευρύτερη αντιμετώπισή τους από την Πολιτεία, είναι χιλιοειπωμένα. Το εξωφρενικό του πράγματος, είναι η παντελής χρονίζουσα αδιαφορία που παρατηρείται για οριστική διευθέτηση των ζητημάτων που τους απασχολούν, ως ελάχιστη αναγνώριση του έργου που επιτελούν και των μύριων όσων καλούνται να αντιμετωπίσουν καθεχρονικά. Ειδικότερα, οι αντικαταστάτες εργάζονται με ανύπαρκτα εργασιακά δικαιώματα εδώ και δεκαετίες. Την ίδια ώρα το σύστημα κάλυψης κενών που δημιουργούνται στα σχολεία από άδειες μόνιμου προσωπικού και διορισμού αντικαταστατών, παρά το γεγονός πως έχει εκσυγχρονιστεί, χρήζει βελτιώσεων και αναθεωρήσεων.
Ενδείκνυται οι αντικαταστάτες να αντιμετωπίζονται ως ισότιμοι συνάδελφοι/επιστήμονες. Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς με τους εαυτούς μας, η Πολιτεία διαχρονικά χαρακτηρίζεται από απάθεια, αδιαφορία και απροθυμία για τα θέματα αντικαταστατών, ενώ και οι εκπαιδευτικές οργανώσεις δεν πίεσαν όσο θα έπρεπε για το θέμα. Έχει τονιστεί πολλάκις πως τα ελλείμματα που παρατηρούνται είναι πολλά σε σχέση με τους αντικαταστάτες συνάδελφους μας και είναι αναγκαίος: 1) ο ευρύτερος καθορισμός των όρων εργασίας των αντικαταστατών (που αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν), 2) βελτίωση της χορήγησης των θέσεων που προκύπτουν και 3) την κλήση αντικαταστατών από την πρώτη μέρα απουσίας των μόνιμων συναδέλφων, με πλήρες ωράριο.
Συγκεκριμένα, πρέπει να προχωρήσει άμεσα ο καθορισμός όρων εργοδότησης των αντικαταστατών. Στο παρόν στάδιο, δεν υπάρχει κανένα θεσμοθετημένο πλαίσιο, με αποτέλεσμα οι αντικαταστάτες να μη δικαιούνται να ασθενήσουν, μιας και επικρέμεται ο κίνδυνος απώλειας μισθού ή και υπηρεσίας! Παρά το γεγονός πως η ύπαρξη αντικαταστατών στα σχολεία χρονίζει, δεν έχει καταστεί δυνατό να κατοχυρωθεί η παραχώρηση αδειών απουσίας με πλήρεις απολαβές για αντικαταστάτες, ακόμα και αν προσκομιστούν τα απαιτούμενα πιστοποιητικά ασθενείας ή απουσίας. Οι όροι εργοδότησης, θα μπορούσαν κάλλιστα να καθοριστούν στα πρότυπα του συμβολαίου που δίνεται σε συμβασιούχους. Ειδικότερα, οι αντικαταστάτες πρέπει να δικαιούνται άδεια ασθενείας και απουσίας, ανεργιακό επίδομα για τις διακοπές Χριστουγέννων και Πάσχα κ.ά. Παρατηρείται δε, με διάφορες προφάσεις, η Επίσημη Πλευρά να καθυστερεί στην καταβολή των δεδουλευμένων των αντικαταστατών, αφήνοντάς τους εκτεθειμένους και δείχνοντας για ακόμη μια φορά το απάνθρωπο πρόσωπό της απέναντί τους. Οι δικαιολογίες για τις καθυστερήσεις και οι αβάσιμοι ισχυρισμοί σαφώς δεν πείθουν. Η Πολιτεία οφείλει να εξεύρει τρόπους για επίσπευση των διαδικασιών, ώστε οι αντικαταστάτες να πληρώνονται στην ώρα τους, όπως καθόλα δικαιούνται!
Χρειάζεται επίσης να βρεθούν τρόποι βελτίωσης του νέου ηλεκτρονικού συστήματος διορισμού. Πρέπει να αναγνωριστεί πως η εφαρμογή του, από τον περασμένο Μάρτη του πλήρους ηλεκτρονικού συστήματος ανάθεσης αντικαταστάσεων είναι θετικό και ικανοποιεί την πάγια θέση της ΠΟΕΔ για κάτι τέτοιο. Εξασφαλίζεται σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό η αξιοκρατία, η διαφάνεια και η ισονομία. Διαφάνηκε όμως πως υπάρχουν ζητήματα που πρέπει να βελτιωθούν και να αναθεωρηθούν, ιδιαίτερα ως προς την κάλυψη όλων των αναγκών – όταν ο αριθμός τους είναι μεγάλος. Το πρόβλημα αυτό διαφάνηκε κατά την επαναλειτουργία των σχολείων τον Μάη, όταν οι ανάγκες ήταν ιδιαίτερα αυξημένες και πολλές θέσεις δεν χορηγήθηκαν. Για την επίλυση τέτοιων προβλημάτων που ενδεχομένως να ξαναπροκύψουν, μπορούν να γίνουν διορθωτικές κινήσεις στο ηλεκτρονικό σύστημα – διαγωνισμό για διορισμό αντικαταστατών. Μπορεί για παράδειγμα, να γίνει αύξηση των κατανομών λειτουργίας του συστήματος καθημερινά. Με βάση τα υφιστάμενα δεδομένα το σύστημα λειτουργεί μια φορά τη μέρα, με χρονικό πλαίσιο 11:00 – 13:30 στην Κυβερνητική Διαδικτυακή Δίοδο Ασφαλείας «Αριάδνη». Αυτό έχει ως αποτέλεσμα κάποιες αντικαταστάσεις να μην ζητούνται (ειδικά μικρές σε διάρκεια ή σε απομακρυσμένα σχολεία), αφού σε αρκετές περιπτώσεις οι επιλογές των αντικαταστατών είναι κοινές. Συνεπώς οι θέσεις που δεν διατίθενται στην πρώτη κατανομή, θα πρέπει να ξαναμπαίνουν σε 2η ή/και 3η ή/και 4η κατανομή.
Πρόβλημα υπάρχει και με τη μη κλήση αντικαταστατών όλες τις μέρες. Η ΕΕΥ εδώ και χρόνια έχει ανακοινώσει πως δεν καλεί αντικαταστάτες τις Πέμπτες. Ο μη διορισμός αντικαταστατών την Πέμπτη και Παρασκευή όταν αυτή δεν υπερβαίνει τις 3 μέρες δημιουργεί αλυσιδωτά προβλήματα στα σχολεία. Τόσο σε μαθησιακό επίπεδο, όσο και σε θέματα ασφάλειας των μαθητών. Συνεπώς, είναι εκ των ων ουκ άνευ πως η κλήση αντικαταστατών πρέπει να γίνεται ανεξαρτήτως της διάρκειας της αντικατάστασης και όλες τις μέρες της εβδομάδας.
Μια διαχρονική θέση της ΠΟΕΔ που απευθύνεται εις ώτα μη ακουόντων, είναι η πρόταση για δημιουργία δεξαμενής αντικαταστατών για αντικαταστάσεις διάρκειας μέχρι 10 εργάσιμων ημερών. Μια πρακτική και εφαρμόσιμη λύση είναι η ακόλουθη: Η ΕΕΥ καταγράφει τις συνολικές ανάγκες ανά έτος σε κάθε περιφέρεια και διορίζει αντικαταστάτες με συμβόλαια ολόχρονης διάρκειας. Τα συμβόλαια ξεκινούν από πρώτη Δευτέρα του Σεπτεμβρίου μέχρι πριν τις διακοπές των Χριστουγέννων, από 7 Ιανουαρίου μέχρι την Παρασκευή πριν από τις διακοπές του Πάσχα και τέλος από τη Δευτέρα μετά τις διακοπές του Πάσχα μέχρι το τέλος της σχολικής χρονιάς. Για τις πόλεις και τις περιφέρειες με περισσότερα από 4 σχολεία, έτσι ώστε οι μετακινήσεις τους να γίνονται από τα οικεία επαρχιακά γραφεία. Για την υπόλοιπη Κύπρο οι τοποθετήσεις να γίνονται από τον Μηχανισμό Αντικαταστάσεων της ΕΕΥ.
Ως γνωστόν οι αντικαταστάτες από το 2014 εργάζονται στη βάση ωρομίσθιου ωραρίου. Η συγκεκριμένη διευθέτηση, όταν επιβλήθηκε από την Επίσημη Πλευρά, θα τύγχανε αξιολόγησης ως προς την αποτελεσματικότητα και το κόστος της και ενδεχομένως αναθεώρησης. Φυσικά δεν έγινε απολύτως τίποτε – όπως συνηθίζεται συχνά σε αυτό τον τόπο! Στην πραγματικότητα το χρονοδιάγραμμα εξέπνευσε με το τέλος Φεβρουαρίου, 2015 (!). Η Επίσημη Πλευρά, κατά την προσφιλή της τακτική, εφάρμοσε και εδώ το «ουδέν μονιμότερον του προσωρινού». Εκείνο που σε καμιά περίπτωση δεν λήφθηκε υπόψην, ήταν τα προβλήματα που καθημερινά δημιουργούνται στα σχολεία, εις βάρος των μαθητών μας και των συναδέλφων. Η τμηματική εργοδότηση δεν επιτρέπει την πλήρη αξιοποίηση του εκπαιδευτικού αντικαταστάτη. Ούτε και είναι λογικό ή θεμιτό να ζητείται από κάποιον να εργάζεται με πλήρες ωράριο και να αναλαμβάνει ολοκληρωμένα τα καθήκοντα του τη στιγμή που αμείβεται λιγότερο από ό, τι αναλογεί σε αυτά. Η τμηματική εργοδότηση σε συνδυασμό με την ταλαιπωρία μιας μικρής αντικατάστασης, κάποιες φορές αποτελεί και αντικίνητρο για αποδοχή της. Ταυτόχρονα, δημιουργείται ανισότητα μεταξύ των ίδιων των αντικαταστατών. Εξάλλου η αντίληψη πως η αντικατάσταση πρέπει να γίνεται στη βάση των διδακτικών καθηκόντων και μόνον, δεν μπορεί να ισχύει στην εκπαιδευτική πραγματικότητα του Δημοτικού Σχολείου, του Δημόσιου Νηπιαγωγείου και του Ειδικού Σχολείου. Ο εργάσιμος χρόνος στο σύνολο του είναι το ζητούμενο για τον εκπαιδευτικό και αυτός έχει συνεχή επαφή με τα παιδιά και με ό, τι άλλο τα αφορά. Συνεπώς, το νέο καθεστώς διορισμού των αντικαταστατών αποτρέπει τον συνάδελφο αντικαταστάτη να ανταποκρίνεται πλήρως σε αυτό και το σχολείο να δυσλειτουργεί. Προβλήματα προκύπτουν και με τον διοικητικό χρόνο στα σχολεία, στις περιπτώσεις που οι αντικαταστάσεις αφορούν θέσεις διευθυντών και βοηθών διευθυντών και ο αντικαταστάτης δεν διορίζεται με πλήρες ωράριο. Είναι επιτακτική ανάγκη η επαναφορά του πλήρους ωραρίου εργοδότησης αντικαταστατών, πράγμα που αποτελεί και διαχρονική πάγια θέση της ΠΟΕΔ.
Εννοείται πως τα ζητήματα αντικαταστατών δεν περιορίζονται στα προαναφερθέντα. Είναι γνωστή εξάλλου η αδυναμία της Επίσημης Πλευράς για επιμόρφωση των αντικαταστατών, το γεγονός πως δεν εφαρμόστηκε το αορίστου χρόνου στην υπηρεσία τους, ή το γεγονός πως με το νέο σύστημα διορισμών σε λίγα χρόνια θα δουν την πόρτα της ανεργίας (εκτός αν περάσουν υποχρεωτικά τη βάσανο των διαδικασιών που επιτάσσει η «καινοτομία» του ΥΠΠΑΝ, με το ΝΣΔΕ). Αναντίλεκτα το κεφάλαιο «αντικαταστάτες» παραμένει βαλτωμένο και αποτελεί μια μαύρη κηλίδα στα εκπαιδευτικά δρώμενα. Η αντιμετώπιση που τυγχάνει μια μεγάλη μερίδα συναδέλφων μας, είναι τραγική και αποτελεί ντροπή για την Επίσημη Πλευρά. Έστω και την υστάτη, η Πολιτεία έχει υποχρέωση να ασχοληθεί ουσιαστικά με τα προβλήματα των αντικαταστατών και να τα θεραπεύσει. Οφείλει να πράξει τα αυτονόητα και να μεταχειριστεί τους συνάδελφους αντικαταστάτες, ως ισότιμα μέλη της κοινωνίας των εκπαιδευτικών!
Μιχάλης Αλεξόπουλος, Μέλος ΔΣ ΠΟΕΔ, Γενικός Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ
Αναστασία Μαγίδου, Αντικαταστάτρια Προδημοτικής και Ειδικής Εκπαίδευσης, Βοηθός Οργανωτικός Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ