Αναντίλεκτα ο ρόλος που έχει να επιτελέσει η διευθυντική ομάδα είναι πολυδιάστατος, ιδιαίτερα απαιτητικός και δύσκολος. Τα διοικητικά καθήκοντα των διευθύνσεων των σχολικών μονάδων, όπως αυτά καταγράφονται τόσο στις οδηγίες έναρξης κάθε σχολικής χρονιάς, όσο και στις εγκύκλιες οδηγίες που σχεδόν καθημερινά προωθούνται στα σχολεία, επιβεβαιώνουν τον μεγάλο φόρτο εργασίας που υπάρχει και τον τεράστιο αριθμό ζητημάτων που καθημερινά καλούνται να διαχειριστούν.
Η διευθυντική ομάδα των σχολείων, καλείται καθημερινά να διαχειριστεί τις τεράστιες απαιτήσεις του σύγχρονου σχολείου και να ισορροπήσει ανάμεσα στην απλή διεκπεραίωση και στην ουσιαστική διοίκηση-ηγεσία. Οι απαιτήσεις που απορρέουν από τη θέση, τόσο του Διευθυντή όσο και του Βοηθού Διευθυντή, είναι πολλαπλές και πολυσύνθετες.
Σαφέστατα, η εργατικότητα, οι ικανότητες και οι γνώσεις της διευθυντικής ομάδας συνδέονται άρρηκτα με τον τρόπο λειτουργίας της σχολικής μονάδας, την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης, το κλίμα και τις σχέσεις ανάμεσα στο προσωπικό και στον μαθητικό πληθυσμό και άλλα. Ο Διευθυντής αποτελεί τον επικεφαλής ενός σχολείου και, όπως είναι φυσικό, όταν η Διεύθυνση λειτουργεί σωστά, τότε και η σχολική μονάδα θα λειτουργήσει με σωστό τρόπο.
Αβίαστα προκύπτει ο συνειρμός πως η υποστήριξη της διευθυντικής ομάδας έπρεπε να είναι σημαντική προτεραιότητα για τους αρμόδιους και την Πολιτεία, κάτι το οποίο δυστυχώς δεν ισχύει στον επιθυμητό βαθμό. Η ελλιπής στήριξη δεν επηρεάζει μόνο τη διευθυντική ομάδα αλλά το πρόβλημα αντανακλάται στο υπόλοιπο εκπαιδευτικό και βοηθητικό προσωπικό του σχολείου αλλά και στη λειτουργία της σχολικής μονάδας. Η στήριξη της διευθυντικής ομάδας για να είναι ουσιαστική και να έχει αποτέλεσμα πρέπει να περιλαμβάνει μια σειρά από μέτρα, κάποια από τα οποία παραθέτουμε στη συνέχεια:
- Επιμόρφωση: Τα διοικητικά στελέχη της εκπαίδευσης πρέπει να έχουν ευκαιρίες άμεσης κατάρτισης, από την πρώτη στιγμή της προαγωγής τους ή ακόμη και πριν την προαγωγή. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω της ακαδημίας εκπαιδευτικής ηγεσίας η οποία θα βοηθήσει τους συμμετέχοντες και τις συμμετέχουσες να έρθουν σε επαφή με το θεωρητικό υπόβαθρο καθώς και να αναπτύξουν τις απαραίτητες διοικητικές και οργανωτικές ικανότητες και δεξιότητες.
- Διοικητικός χρόνος διευθυντών και βοηθών διευθυντών: Αξίζει να σημειωθεί πως το 1/3 περίπου του χρόνου των Διευθυντών και τα 2/3 περίπου του χρόνου των Βοηθών Διευθυντών αφιερώνεται σε διδακτικά καθήκοντα, γεγονός που δυσχεραίνει σε πολύ μεγάλο βαθμό το πολυσχιδές τους έργο. Επιβάλλεται να μπει σαφές χρονοδιάγραμμα, σταδιακής μείωσης των διδακτικών τους καθηκόντων με αντίστοιχη αύξηση του διοικητικού χρόνου. Η επιχειρηματολογία υπέρ της αύξησης του διοικητικού χρόνου είναι ιδιαίτερα πλούσια και έχει αναλυθεί σε προηγούμενο άρθρο[1]. Είναι δε καταγεγραμμένη η παραδοχή εκ μέρους του ΥΠΑΝ πως τα καθήκοντα της διευθυντικής ομάδας (τα οποία αποτυπώνονται και στους νέους υπό συζήτηση κανονισμούς λειτουργίας Δημοτικής Εκπαίδευσης) είναι ιδιαίτερα αυξημένα και πως ο διοικητικός χρόνος πρέπει να αυξηθεί.
- Διοικητικός χρόνος διευθυνόντων και διευθυνουσών σε μικρά σχολεία: Τα πλείστα καθήκοντα και απαιτήσεις της διεύθυνσης ενός σχολείου εξακολουθούν να υφίστανται, ακόμη και σε πιο μικρά σχολεία. Για τον λόγο αυτό ο διοικητικός χρόνος που δίνεται στους εκπαιδευτικούς που διευθύνουν και διοικούν αυτά τα σχολεία πρέπει να είναι επαρκής και να θεσμοθετηθεί.
- Αύξηση διοικητικών θέσεων: Την ίδια στιγμή σημειώνουμε ότι παρουσιάζεται πολύ σοβαρό θέμα υποστελέχωσης σε διευθυντικό προσωπικό στα Νηπιαγωγεία και στα Ειδικά Σχολεία. Yπάρχει μεγάλος αριθμός διθέσιων νηπιαγωγείων που διευθύνονται από απλή νηπιαγωγό αντί βοηθό διευθύντρια και πολυθέσιων νηπιαγωγείων που διευθύνονται από βοηθό διευθύντρια αντί διευθύντρια. Συγκεκριμένα, τη φετινή σχολική χρονιά, λειτούργησαν 96 διθέσια και 89 πολυθέσια νηπιαγωγεία. Επομένως, οι διευθυντικές οργανικές θέσεις θα έπρεπε να είναι τουλάχιστον αντίστοιχες, σε σύγκριση με 69 θέσεις Βοηθού Διευθύντριας και 48 θέσεις Διευθύντριας που υπάρχουν αυτή τη στιγμή. Παράλληλα, με την επικείμενη επέκταση της Δημόσιας Προδημοτικής εκπαίδευσης από την ηλικία των τεσσάρων και την αύξηση του αριθμού των παιδιών και των τμημάτων στα δημόσια νηπιαγωγεία, η ανάγκη αύξησης των διοικητικών θέσεων είναι ακόμη πιο επιτακτική.
- Διοικητικός χρόνος σε μονοθέσια σχολεία: Φέτος λειτούργησαν 87 μονοθέσια νηπιαγωγεία, στα οποία δε δόθηκε χρόνος για τα διοικητικά και οργανωτικά καθήκοντα τα οποία εκτελούν οι διευθύνουσες. Το ΥΠΑΝ οφείλει να διαθέσει μία τουλάχιστον διδακτική ώρα ημερησίως, για διοικητικά καθήκοντα στα μονοθέσια νηπιαγωγεία.
- Γραμματειακό προσωπικό: Το γραμματειακό προσωπικό είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την οργάνωση μια σχολικής μονάδας και ένα απαραίτητο στήριγμα στο οποίο βασίζεται η διεύθυνση του κάθε σχολείου. Το γραμματειακό προσωπικό πρέπει να έχει πλήρη παρουσία στα δημοτικά και παράλληλα να αυξηθούν οι ώρες γραμματειακής υποστήριξης στα νηπιαγωγεία.
- Καταπολέμηση γραφειοκρατίας: Η τεχνολογία έχει αλλάξει άρδην την ενημέρωση και την επικοινωνία των σχολείων με το ΥΠΑΝ. Σε αρκετές περιπτώσεις τα σχολεία βομβαρδίζονται με εγκυκλίους και οδηγίες με ιδιαίτερα απαιτητικά χρονοδιαγράμματα. Η μείωση των αχρείαστων εγκυκλίων και η αμεσότητα στην αμφίδρομη επικοινωνία σχολείων και ΥΠΑΝ είναι αναγκαία. Παράλληλα, πρέπει να επιδιωχθεί αξιοποίηση της τεχνολογίας και σε άλλους τομείς έτσι ώστε να απλοποιηθούν πολύπλοκες και χρονοβόρες διαδικασίες. Όλες οι ηλεκτρονικές διαδικασίες των σχολικών μονάδων (π.χ. ηλεκτρονική καταγραφή για ανάγκες σε αντικαταστάσεις, υποβολή στοιχείων για μαθητές, επικοινωνία με γονείς κλπ.) πρέπει να γίνονται μέσω ενός ηλεκτρονικού συστήματος/πλατφόρμας, εύχρηστης και φιλικής προς τον χρήστη.
- Αντικαταστάσεις: Δυστυχώς κατά την απουσία διοικητικού προσωπικού δεν αναπληρώνονται οι ώρες διοίκησης, με αποτέλεσμα να δημιουργείται διοικητικό κενό στα σχολεία. Για παράδειγμα, όταν απουσιάζει βοηθός διευθυντής, διορίζεται αντικαταστάτης μόνο για τις διδακτικές του ώρες, αγνοώντας τις διοικητικές. Για τον λόγο αυτό, τα διοικητικά καθήκοντα μέλους της διευθυντικής ομάδας που απουσιάζει, πρέπει να τα αναλαμβάνει και να τα εκτελεί ο επόμενος ιεραρχικά εκπαιδευτικός από το προσωπικό του σχολείου, με διορισμό αντικαταστάτη στη θέση του.
- Ασφάλεια και Υγεία: Τα κρίσιμα ζητήματα που σχετίζονται με την ασφάλεια και υγεία στα σχολεία, πρέπει να τεθούν στη σωστή τους βάση με ξεκαθάρισμα των αρμοδιοτήτων αλλά και των υποχρεώσεων της διευθυντικής ομάδας. Πρέπει να απαντηθεί κατά πόσο είναι αρμοδιότητα του διευθυντή η αξιολόγηση και εκτίμηση κινδύνων σε μια σχολική μονάδα και η αξιολόγηση κατά πόσο οι υποδομές, πληρούν τις προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας. Γενικά, το θέμα της Ασφάλειας και Υγείας στα σχολεία, χρήζει άμεσης επαναξιολόγησης, αφού παρουσιάζει αρκετές ασάφειες και αδιευκρίνιστα ζητήματα, που επιβάλλεται να ξεκαθαριστούν και να διασαφηνιστούν.
- Καταγγελίες Γονιών: Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται η τάση να γίνονται μαζικές καταγγελίες είτε προς το Υπουργείο, είτε προς τις διευθύνσεις των σχολείων. Αυτό επιβαρύνει το διοικητικό έργο, αφού οι καταγγελίες απαιτούν άμεση διαχείριση / διερεύνηση. Το ΥΠΑΝ οφείλει επιτέλους να θεσπίσει έναν κώδικα καταγγελιών που να φέρνει τον καταγγέλλοντα προ των ευθυνών του και να αναλαμβάνει και τη νομική ευθύνη για το περιεχόμενο της καταγγελίας. Πρέπει δε να ξεκαθαριστεί, πως οι καταγγελίες πρέπει να είναι επώνυμες, ενυπόγραφες και στοιχειοθετημένες.
- Επικοινωνία με άλλες υπηρεσίες: Πρέπει να διευκολυνθεί η επικοινωνία του σχολείου με υπηρεσίες που σχετίζονται με αυτό (γραφείο ευημερίας, αστυνομία κλπ.), ώστε να αποφεύγεται η ταλαιπωρία, η γραφειοκρατία και η απώλεια σημαντικού διοικητικού χρόνου. Προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να καταρτιστεί και να εφαρμοστεί ένας εκσυγχρονισμένος τρόπος επικοινωνίας του σχολείου με τις υπηρεσίες αυτές.
Τα σχολεία, ως ανοικτά κοινωνικά συστήματα, αλληλεπιδρούν διαρκώς, προσαρμόζονται και εξελίσσονται στις συνεχώς μεταβαλλόμενες κοινωνικές και εκπαιδευτικές συνθήκες, προκειμένου να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της εποχής. Καθοριστικό και πρωτεύοντα ρόλο σε όλο αυτό, διαδραματίζει η διεύθυνση του εκάστοτε σχολείου, η οποία ηγείται και συντονίζει. Είναι εκ των ων ουκ άνευ πως απαιτείται ουσιαστική στήριξη της διευθυντικής ομάδας, ώστε να φέρει εις πέρας τις καθημερινές και αυξανόμενες προκλήσεις και να έχει την ευχέρεια να ανταποκριθεί ουσιαστικά και καίρια, στις «επιταγές της νέας εποχής».
Λεωνίδας Χατζηλοΐζου, Μέλος ΔΣ ΠΟΕΔ, Οργανωτικός Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ
Μιχάλης Αλεξόπουλος, Γενικός Οργανωτικός Γραμματέας ΠΟΕΔ, Γενικός Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ.
[1] https://paideia-news.com/poed/2022/03/29/ayksisi-dioikitikoy-xronoy-dieythyntikis-omadas-syndikalistiko-aitima-i-apaitisi-ton-kairon;/?fbclid=IwAR1nQGl6oioELKgR_R9dx_Ft-sLeJlXBmnbSjcNrKn33lt9hxaRcYt8l3n4