Ένα από τα δείγματα ηγετικής ικανότητας, είναι η δυνατότητα να αναγνωρίζεις ένα πρόβλημα προτού γίνει επείγουσα κατάσταση. Arnold H. Glasow
Ένα χιλιοειπωμένο θέμα, ψηλά στην ατζέντα των συνδικαλιστικών διεκδικήσεων, είναι τα εργασιακά δικαιώματα ενός πολύ μεγάλου αριθμού συναδέλφων, των αντικαταστατών. Δεν θα ήταν υπερβολή να αναφερθεί, πως οι αντικαταστάτες είναι ίσως η πιο αδικημένη ομάδα στην εκπαίδευση, αφού για χρόνια εργάζονται με απαράδεκτες εργασιακές συνθήκες, βλέποντας και τα ελάχιστα δικαιώματά τους να αποψιλώνονται. Πρόκειται δε, για εργαζόμενους που με τα υφιστάμενα δεδομένα θα οδηγηθούν εκτός εκπαίδευσης το 2027, χρονιά κατά την οποία καταργείται ο κατάλογος διοριστέων.
Αναντίλεκτα, οι αντικαταστάτες αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του εκπαιδευτικού προσωπικού και η παρουσία τους είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την εύρυθμη λειτουργία κάθε σχολείου. Σαφέστατα, η συμβολή τους στην ομαλή λειτουργία των σχολείων, με την κάλυψη έκτακτων αναγκών είναι καίρια. Καλύπτουν κενά όπου και όταν χρειάζονται, βοηθώντας τα σχολεία να ανταπεξέλθουν. Χωρίς αυτούς, τα σχολεία δύσκολα μπορούν να λειτουργήσουν ομαλά. Είναι εξάλλου πρόσφατη η εμπειρία με την έλλειψη αντικαταστατών κατά τα δύο χρόνια της πανδημίας, περίοδο κατά την οποία εκατοντάδες αντικαταστάσεις έμεναν αδιάθετες, με τα σχολεία να ασφυκτιούν και η καθημερινότητα να γίνεται δυσβάστακτη.
Δυστυχώς, το πρόβλημα έλλειψης αντικαταστατών εξακολουθεί να υφίσταται ανά διαστήματα, εξαιτίας της μη ελκυστικότητας της εργασίας σε θέση αντικαταστάτη και ένεκα του γεγονότος πως οι αντικαταστάτες γνωρίζουν πως θα είναι άνεργοι μετά το 2027. Την ίδια ώρα, ακόμα δεν έχει απαντηθεί το εύλογο ερώτημα του τι θα γίνει μετά το 2027, αφού πλέον δεν θα υπάρχει διαθέσιμος αριθμός υποψήφιων εργαζομένων σε σχέση με τις μεγάλες ανάγκες που θα υπάρχουν.
Αποτελεί ύψιστης σημασίας, το να γίνουν ενέργειες, με στόχο να αποφευχθεί η περαιτέρω όξυνση του προβλήματος με τις αντικαταστάσεις, με απώτερο στόχο τη διασφάλιση ενδιαφέροντος από τους υποψηφίους και την ύπαρξη ζήτησης για τις ανάγκες που προκύπτουν.
- Πρώτα και κύρια, επιβάλλεται η βελτίωση των όρων υπηρεσίας των αντικαταστατών, ώστε να διασφαλιστεί η ελκυστικότητα στην εργοδότηση σε θέση αντικαταστάτη. Προς αυτή την κατεύθυνση, επιβάλλεται η δημιουργία σχεδίου υπηρεσίας – ενός θεσμοθετημένου και συμφωνημένου πλαισίου εργασίας, το οποίο να περιλαμβάνει με σαφήνεια τα καθήκοντα, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των αντικαταστατών εκπαιδευτικών. Η δε θεσμοθέτηση αδειών απουσίας με απολαβές, είναι εκ των ων ουκ άνευ, ώστε οι αντικαταστάτες να δικαιούνται άδειες ασθενείας, ανάπαυσης και απουσίας για προσωπικούς λόγους, αναλογικά της υπηρεσίας τους και κατά αντιστοιχία με αυτές που δικαιούνται οι συμβασιούχοι εκπαιδευτικοί. Ταυτόχρονα, η καταβολή ανεργιακού επιδόματος για τις περιόδους των εορτών των Χριστουγέννων και του Πάσχα, πρέπει να επανέλθει.
- Καθόλα δίκαιο αίτημα, αποτελεί και η καταβολή προσαυξήσεων κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας των αντικαταστατών. Το δικαίωμα για προσαύξηση αναφέρεται ρητά και στη σύσταση για το στάτους των εκπαιδευτικών του 1966 από την UNESCO και την ILO: «Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει εκπαιδευτικοί κατά τη διάρκεια δοκιμαστικής περιόδου ή εκπαιδευτικοί που απασχολούνται σε προσωρινή βάση να εργοδοτούνται σε χαμηλότερη μισθολογική κλίμακα από αυτή που ορίζεται για τους μόνιμους εκπαιδευτικούς».
- Ένα πάγιο συνδικαλιστικό αίτημα, είναι η επαναφορά του πλήρους ωραρίου εργασίας στη Δημοτική Εκπαίδευση, έτσι ώστε να ενισχυθούν οι σχολικές μονάδες και να επωφεληθούν και τα ίδια τα παιδιά. Η μονομερής απόφαση για μετατροπή των αντικαταστατών σε ωρομίσθιους το 2014, αποδείχτηκε λανθασμένη και συνεπακόλουθα προκάλεσε πολλαπλά και αλυσιδωτά προβλήματα στην ομαλή λειτουργία των σχολείων. Τεράστιο πρόβλημα παρατηρείται με τα σχολεία που απουσιάζει διοικητικό προσωπικό, αφού δεν δίνεται ο απαραίτητος χρόνος για διοικητικά καθήκοντα. Η επαναφορά του πλήρους ωραρίου, θα δώσει ανάσα στα σχολεία και θα τα βοηθήσει να λειτουργούν ομαλότερα.
- Η κάλυψη αναγκών αντικαταστάσεων για απουσία εκπαιδευτικών, πρέπει να γίνεται για όσες μέρες είναι η απουσία, ώστε να βοηθιέται η απρόσκοπτη και ομαλή λειτουργία των σχολείων. Η δημιουργία και εφαρμογή της δεξαμενής αντικαταστατών θα είναι μια πολύ ουσιώδης πρακτική για άμεση και καλύτερη κάλυψη των αναγκών, με αντίστοιχή υιοθέτηση κινήτρων για ολιγοήμερες αντικαταστάσεις.
- Βελτίωσης χρήζει και το ηλεκτρονικό σύστημα ανάθεσης αντικαταστάσεων, με στόχο να λειτουργεί και να εφαρμόζεται ακόμη καλύτερα. Για παράδειγμα, μπορεί να δοθεί το δικαίωμα δεύτερης ή και τρίτης κατανομής αντικαταστάσεων, να υπάρχει μέριμνα ώστε να αποφεύγεται η ακύρωση διαγωνισμών λόγω λαθών που προκύπτουν από λανθασμένες καταχωρήσεις αναγκών και να διασφαλίζεται πως σε περιπτώσεις λανθασμένων καταχωρήσεων οι εκάστοτε επηρεαζόμενοι δεν αδικούνται.
- Επιβάλλεται δε, η άμεση βελτίωση του συστήματος ενημέρωσης για ανάγκες αντικαταστάσεων, που καταχωρούνται από τα σχολεία, με στόχο να καταργηθεί το απηρχαιωμένο σύστημα της τηλεφωνικής ενημέρωσης από τα σχολεία προς τα Επαρχιακά Γραφεία Παιδείας. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω του Συστήματος Εκπαιδευτικού Προγραμματισμού (ΣΕΠ), που ήδη χρησιμοποιούν τα σχολεία για επικοινωνία με την Αρμόδια Αρχή.
- Τέλος, η επαγγελματική αβεβαιότητα των αντικαταστατών, με την επικείμενη κατάργηση του καταλόγου διοριστέων το 2027 πρέπει να εκλείψει. Συνεπώς, επιβάλλεται η διασφάλιση της εργασίας των αντικαταστατών εκπαιδευτικών μετά το 2027. Με την επικείμενη, νομοθετημένη κατάργηση των καταλόγων διοριστέων, τα σχολεία θα αντιμετωπίσουν σοβαρό πρόβλημα έλλειψης αντικαταστατών μετά το 2027 με αλυσιδωτές συνέπειες. Είναι σαφές, πως αν εξασφαλιστεί η ύπαρξη και λειτουργία του καταλόγου διοριστέων και μετά το 2027, διασφαλίζοντας την απαιτούμενη προσφορά στις ανάγκες για αντικαταστάσεις και βελτιωθούν οι συνθήκες εργασίας, όλο και περισσότεροι αδιόριστοι εκπαιδευτικοί θα επιλέξουν να εργαστούν με αυτό το καθεστώς.
Η εργασιακή αναβάθμιση και διασφάλιση των αντικαταστατών και η ευρύτερη βελτίωση του συστήματος κάλυψης αναγκών σε αντικαταστάσεις, θα βοηθήσει σημαντικά την ομαλότερη λειτουργία των σχολείων. Ουσιαστικά, θα επιφέρει εργασιακή ηρεμία και ασφάλεια σε εκατοντάδες συναδέλφους, θα καταστήσει την εργασία σε θέση αντικαταστάτη πιο ελκυστική και θα διασφαλιστεί η καλύτερη κάλυψη των κενών που προκύπτουν στα σχολεία από απουσίες συναδέλφων.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο διάλογος για τους αντικαταστάτες άνοιξε πέρσι το καλοκαίρι, μετά από έντονες πιέσεις της ΠΟΕΔ, σε επίπεδο ΜΙΤΕΠΕΥ, χωρίς κάποια ουσιαστική πρόοδο. Στη μια και μοναδική συνεδρία της Επιτροπής, ήταν έκδηλη η απροθυμία της Επίσημης Πλευράς να δώσει λύσεις ή έστω να διαλεχθεί. Με αποκλειστική δε ευθύνη του ΥΠΑΝ, ο διάλογος δεν συνεχίστηκε σε επίπεδο ΜΕΠΕΥ, όπως προβλέπεται από τη διαδικασία. Με δεδομένη τη διακήρυξη της παρούσας ηγεσίας του ΥΠΑΝ, πως υπάρχει έγνοια για το ανθρώπινο δυναμικό και στο να μην αδικηθούν εργαζόμενοι που προσφέρουν στην Εκπαίδευση, είναι αυτονόητο πως τα θέματα αντικαταστατών, αντικαταστάσεων και συστήματος διορισμού, πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο θεσμικού διαλόγου άμεσα, ώστε να εξευρεθούν οι καλύτερες δυνατές λύσεις.
Μιχάλης Αλεξόπουλος, Οργανωτικός Γραμματέας ΠΟΕΔ, Γενικός Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ
Αναστασία Μαγίδου, Μέλος ΔΣ Α.Κί.ΔΑ, Συμβασιούχος Ειδικής Εκπαίδευσης