ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΘΕΟΔΩΡΟΥ* ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΕΛΠΙΝΙΚΗΣ ΜΑΝΩΛΗ**
Ας αρχίσουμε με την αξίωση ότι τα σχολεία αποτελούν κοινότητες και όχι απλά συστήματα. Ως εκ τούτου, τα σχολεία ως κοινότητες δε λειτουργούν μονοδιάστατα με μοναδικό στόχο την εφαρμογή των Αναλυτικών Προγραμμάτων του ΥΠΠΑΝ αλλά σχηματίζουν αναπόφευκτα ένα σχολικό κλίμα και μια σχολική κουλτούρα και με τις εκάστοτε συνθήκες που επικρατούν αναπτύσσει την πολυδιάστατη δράση του, τόσο όσο αφορά στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, όσο και σε ότι αφορά στο παραπρόγραμμα, δηλαδή σε όλες τις δράσεις και εκδηλώσεις που δεν εμπίπτουν στο Επίσημο Αναλυτικό Πρόγραμμα του ΥΠΠΑΝ.
Ως κλίμα θεωρείται η ατμόσφαιρα του σχολείου και οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Η σχολική κουλτούρα, μια πιο ευρεία έννοια, αφορά στην ταυτότητα, στις νόρμες, στις αξίες και στο όραμα του σχολείου· στο τι πραγματικά συμβαίνει και ποιο νόημα δίνεται σε συμπεριφορές, δραστηριότητες και γεγονότα. Το σχολικό κλίμα και η σχολική κουλτούρα είναι ιδιαίτερα σημαντικά καθώς επηρεάζουν τη ψυχική διάθεση και την παραγωγικότητα των εκπαιδευτικών, όπως επίσης, τη σφαιρική δράση που διεξάγεται στο σχολείο. Κατά συνέπεια, η επιρροή του σχολικού κλίματος και της σχολικής κουλτούρας είναι καταλυτική και στη συναισθηματική κατάσταση των παιδιών, στο αίσθημα της οικειότητας και της ασφάλειας που εισπράττουν στο σχολείο τους. Επιπρόσθετα, ένα θετικό κλίμα και μια ώριμη μέσα από τον χρόνο σχολική κουλτούρα εισπράττεται και από τους ίδιους τους γονείς, οι οποίοι γνωρίζοντας τον τρόπο λειτουργίας του σχολείου, το εμπιστεύονται και αισθάνονται με τη σειρά τους βεβαιότητα και ασφάλεια.
Σε περίπτωση που υφίσταται η ανάγκη βελτίωσης του σχολικού κλίματος και της σχολικής κουλτούρας καίριο ρόλο κατέχει η ηγετική ομάδα αλλά και η ενεργή εμπλοκή του προσωπικού. Το ανθρώπινο δυναμικό στο σύνολό του χρειάζεται να διερευνήσει και να αξιολογήσει την υπάρχουσα κατάσταση και να προβεί στον σχεδιασμό ενός πλάνου δράσης. Αμφότερες η διαδικασία της αξιολόγησης της σχολικής μονάδας και η επανάδραση είναι διαδικασίες μακροχρόνιες που απαιτούν συστηματικότητα και συνέχεια.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η προσπάθεια αλλαγής και βελτίωσης ενός σχολείου είναι μια πολύπλευρη, μακροπρόθεσμη πορεία, στην οποία εκ των ων ουκ άνευ κρίνονται η ανάπτυξη της συναδελφικότητας, της επικοινωνίας και ισχυρών δεσμών συνεργασίας μεταξύ του προσωπικού, όπως επίσης, και η συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων. Οι συχνές αλλαγές στη σύνθεση του προσωπικού ένεκα των κανονισμών των μεταθέσεων των εκπαιδευτικών τερματίζουν ή επιφέρουν αρνητικές επιπτώσεις στην προσπάθεια αλλαγής και βελτίωσης του σχολείου. Δυστυχώς, στη Δημοτική Εκπαίδευση, οι κανονισμοί μεταθέσεων προνοούν οι εκπαιδευτικοί να είναι υπό μετάθεση στα τρία πρώτα χρόνια σε ένα σχολείο ακόμα κι αν οι ίδιοι δεν το επιθυμούν, γεγονός που δημιουργεί μεγάλες αλλαγές και προβλήματα στα σχολεία.
Εκεί και όπου το σχολείο έχει επιτύχει να διατηρεί ένα καλό σχολικό κλίμα και θετική σχολική κουλτούρα, η σταθερότητα του προσωπικού επιβάλλεται να υπάρχει καθώς σε αυτές τις περιπτώσεις το σχολείο ανθίζει, η παραγωγικότητα επέρχεται αβίαστα και παρατηρείται συμμετοχή σε Παγκύπρια, Ευρωπαϊκά και Διεθνή προγράμματα, τα οποία επίσης, σε αρκετές περιπτώσεις, ολοκληρώνονται σε βάθος χρόνου. Πέρα από αυτά, η σταθερότητα του προσωπικού κρίνεται απαραίτητη στη γνωριμία και στην ανάπτυξη σχέσεων με τους μαθητές, τους γονείς, την τοπική κοινότητα και όλα τα άτομα ή σύνολα με τα οποία συνεργάζεται το σχολείο.
Όπως αναφέρει ο Χρίστος Θεοφιλίδης, στο βιβλίο του «Ορθολογιστική Οργάνωση και Διοίκηση Σχολείου), μεταξύ άλλων, αρκετά γνωρίσματα του αποτελεσματικού σχολείου συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τη σταθερότητα του προσωπικού. Πιο συγκεκριμένα παραθέτει ως γνωρίσματα ενός αποτελεσματικού σχολείου τα εξής:
- Σταθερότητα Προσωπικού: Η συχνή εναλλαγή και μετακίνηση εκπαιδευτικών επηρεάζει αρνητικά το ηθικό του προσωπικού, το ομαδικό πνεύμα, την ανάπτυξη συνεργασίας και μειώνει την αποτελεσματικότητα του σχολείου.
- Ανάπτυξη Προσωπικού: Προϋπόθεση για την ανάπτυξη του προσωπικού είναι η εμπλοκή του σε μια ομαδική προσπάθεια. Παράλληλα, χρειάζεται η ανάπτυξη εμπιστοσύνης, αποδοχής και κλίματος καλής συνεργασίας, μεταξύ του προσωπικού.
- Συλλογικός σχεδιασμός και συναδελφικές σχέσεις: Προϋπόθεση επιτυχίας του σχολείου είναι η εμπλοκή όλου του προσωπικού στο σχεδιασμό και ανάπτυξη του Σχεδίου Βελτίωσης της Σχολικής Μονάδας καθώς και η ανάπτυξη πνεύματος συλλογικής προσπάθειας και συλλογικής ευθύνης, η οποία ενισχύεται με τη σταθερότητα του προσωπικού.
- Αίσθηση Κοινότητας: Το αίσθημα του ανήκειν είναι μια φυσική ανάγκη και ικανοποιεί τον άνθρωπο όταν αισθάνεται ότι ανήκει σε κάποιο χώρο και ως μέλος του συνόλου μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη και στη βελτίωση του αποτελεσματικά.
Φαίνεται ότι η σταθερότητα του προσωπικού συνδέεται άρρηκτα με το καλό σχολικό κλίμα και τη θετική σχολική κουλτούρα και αλυσιδωτά επηρεάζει όλες τις πτυχές της δράσης και της λειτουργίας του σχολείου. Adhoc, κρίνεται επιβεβλημένη η ανάγκη άμεσης αλλαγής των κανονισμών μετάθεσης των εκπαιδευτικών που προνοούν συχνές και αχρείαστες μεταθέσεις εκπαιδευτικών και δρουν ως τροχοπέδη στην ανάπτυξη μιας μακροχρόνιας σχολικής πολιτικής και κουλτούρας. Η ανάπτυξη ενός διαλόγου μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών που θα διαμείβεται τα σχετικά θέματα και θα καθορίζει σε ποιες περιπτώσεις δικαιολογείται η μετάθεση εκπαιδευτικών πριν την ολοκλήρωση ενός πενταετούς ή εξαετούς κύκλου σε ένα σχολείο θα δώσει λύσεις, οι οποίες θα είναι προς όφελος και μόνο των σχολείων, των παιδιών, των εκπαιδευτικών και της παιδείας γενικότερα.
*Γενικός αντιπρόσωπος ΠΟΕΔ , Αντιπρόεδρος Α.Κί.ΔΑ
**Γραμματέας ΠΟΕΔ Λάρνακας, Πρόεδρος Α.Κί.ΔΑ Λάρνακας