Έχουν περάσει πέντε χρόνια από την «ιστορική μέρα» της ψήφισης του Νέου Συστήματος Διορισμών (ΝΣΔΕ) στην Εκπαίδευση της Κύπρου. Παρά τις έντονες ανησυχίες και προβληματισμούς που είχαν αναδειχθεί και που δεν απαντήθηκαν, η κυπριακή Βουλή για λόγους που είχαν αναλυθεί εις βάθος, επέλεξε να οδηγήσει το κεφάλαιο «διορισμοί» σε αχαρτογράφητα νερά. Ενώ το ζητούμενο θα έπρεπε να είναι η εξασφάλιση των καλύτερων ποιοτικά εκπαιδευτικών, οι πολιτικοί ταγοί περιορίστηκαν στην πρόσκαιρη προσφορά ελπίδας με το ευφάνταστο επιχείρημα του διορισμού των «αρίστων».
Έχει δοθεί τεράστια έμφαση στην επιλογή των «αρίστων» από τους καταλόγους αλλά κανένας σχεδιασμός δεν έχει γίνει όσον αφορά το ποιοι θα εγγράφονται σε αυτούς.
Ας υποθέσουμε πως οι κατάλογοι διοριστέων/διορισίμων είναι μια δεξαμενή. Στη δεξαμενή εισέρχονται οι εκπαιδευτικοί – απόφοιτοι πανεπιστημίων και εξέρχονται αυτοί οι οποίοι μονιμοποιούνται. Το κράτος, μέσω του υφιστάμενου συστήματος, αντλεί εκπαιδευτικούς από την εν λόγω δεξαμενή. Αν δεχτούμε πως οι εξετάσεις και το υφιστάμενο σύστημα εξασφαλίζει πως επιλέγονται οι καλύτεροι εκπαιδευτικοί, δεν πρέπει να μας είναι αδιάφορο το επίπεδο των εκπαιδευτικών που εισέρχεται στη δεξαμενή.
Δυστυχώς, όσον αφορά τη Δημοτική εκπαίδευση, η πτώση του επιπέδου των εισακτέων αποφοίτων στα πανεπιστήμια από το 2007 μέχρι σήμερα είναι τουλάχιστον ανησυχητική! Όπως φαίνεται στον πίνακα, ο χαμηλότερος βαθμός για το Πανεπιστήμιο Κύπρου το 2007 ήταν 19.294, ενώ φέτος ο ψηλότερος βαθμός ήταν 19.556 και ο χαμηλότερος 16.548. Αν οι συμμετέχοντες στις φετινές εξετάσεις λάμβαναν μέρος το 2007, μόνο οι πρώτοι δύο από τους ογδόντα θα γίνονταν δεκτοί στο πανεπιστήμιο. Ο μέσος όρος εισακτέων στο Π.Κ δε, έχει πέσει κατά περίπου δύο μονάδες.
Η κατάσταση στα πανεπιστήμια της Ελλάδας είναι πολύ χειρότερη. Με βάση τα αποτελέσματα του 2019, μόνο 56 απόφοιτοι επέλεξαν να φοιτήσουν παιδαγωγικά σε πανεπιστήμια της Ελλάδας, αφήνοντας 121 θέσεις αδιάθετες. Από αυτούς, κανένας (!) δε θα γινόταν δεκτός αν έδινε εξετάσεις το 2007. Απόφοιτοι οι οποίοι πήραν τη βάση (10/20) έγιναν δεκτοί σε πανεπιστήμια και σε λίγα χρόνια θα διεκδικούν θέση μέσω του συστήματος διορισμού. Θα μπορούσαν και απόφοιτοι με πιο χαμηλούς βαθμούς να γίνουν δεκτοί αφού όπως προαναφέρθηκε, παρέμειναν 121 θέσεις αδιάθετες! Όσον αφορά τα ιδιωτικά πανεπιστήμια της Κύπρου, τα κριτήρια με τα οποία γίνονται δεκτοί οι φοιτητές και το επίπεδό τους παραμένει άγνωστο. Φανταστείτε λοιπόν τη δεξαμενή μας, από την οποία κάθε χρόνο εξέρχονται οι «άριστοι» εκπαιδευτικοί, να γεμίζει με εκπαιδευτικούς χαμηλού επιπέδου. Παρόμοια προβλήματα έχουν παρατηρηθεί και σε άλλους κλάδους, όπου για παράδειγμα μαθητής έγινε δεκτός στο Τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου, γράφοντας 0 στο μάθημα των Λατινικών και των Αρχαίων Ελληνικών, δύο αντικείμενα απαραίτητα για τον κλάδο[1].
Πλέον ο κατάλογος διοριστέων έχει φτάσει σχεδόν στον κορεσμό του. Το 2019 μόνο 104 υποψήφιοι εγγράφηκαν, φτάνοντας τους 4227. Οι πιθανότητες διορισμού ενός υποψηφίου από τον κατάλογο διοριστέων είναι απειροελάχιστες, αφού θα πρέπει να αφυπηρετήσουν όλοι οι δάσκαλοι από τα σχολεία της Κύπρου για να διοριστεί ένας που εγγράφηκε πρόσφατα στον κατάλογο αυτό. Αυτή τη στιγμή 334 υποψήφιοι δάσκαλοι είναι εγγεγραμμένοι στον κατάλογο διορισίμων όμως αυτός ο αριθμός αναμένεται να αυξηθεί ραγδαία όσο πλησιάζει η κατάργηση του καταλόγου διοριστέων (2027).
Σύμφωνα με τους κανονισμούς που διέπουν το ΝΣΔΕ, για σκοπούς ενιαίας κατάταξης των υποψηφίων που συμμετέχουν στις γραπτές εξετάσεις σε διαφορετικές εξεταστικές περιόδους και που έχουν επιτύχει στις γραπτές εξετάσεις, πρέπει να εφαρμόζεται στατιστική επεξεργασία των βαθμολογιών των επιτυχόντων. Οι βαθμολογίες τους, αναπροσαρμόζονται με βάση τη δυσκολία του σχετικού εξεταστικού δοκιμίου. Το ποσοστό αποτυχίας θα χρησιμοποιείται ως δείκτης δυσκολίας του σχετικού εξεταστικού δοκιμίου. Μπορεί εκ πρώτης η πρόνοια αυτή να φαίνεται πως διασφαλίζει ένα αποδεκτό επίπεδο στις εξετάσεις και την επιλογή των επιτυχόντων, όμως, σε βάθος χρόνου που το επίπεδο θα έχει πέσει ιδιαίτερα χαμηλά, όσο δύσκολο και να είναι το δοκίμιο, θα επιτυγχάνουν οι λιγότερο μέτριοι από τους μέτριους.
Εκείνο που πραγματικά θα έπρεπε να απασχολεί την Επίσημη Πλευρά είναι το τι πρέπει να γίνει, ώστε να διασφαλιστεί πως μακροπρόθεσμα η δεξαμενή δε θα γεμίσει με απόφοιτους πανεπιστημίου μέτριου επιπέδου. Αν τα τελευταία δύο χρόνια μόνο μερικοί από τους εκατοντάδες εισαχθέντες στα πανεπιστήμια είναι στο επίπεδο του 2007, τι θα γίνει όταν διογκωθεί ακόμη περισσότερο και ο κατάλογος διορισίμων, μειώνοντας τις πιθανότητες εργοδότησης στο ελάχιστο;
Πρακτικά πρέπει να γίνουν πολύ προσεκτικά και ξεκάθαρα βήματα για τη Δημοτική, Ειδική και Προδημοτική εκπαίδευση. Συγκεκριμένα εισηγούμαστε:
- Να τεθούν άμεσα ελάχιστες βαθμολογίες εισαγωγής μαθητών στα δημόσια και ιδιωτικά πανεπιστήμια.
- Να γίνει κατάταξη των πανεπιστημίων ανά κλάδο έτσι ώστε ο τίτλος σπουδών να έχει την ανάλογη βαρύτητα με βάση την κατάταξη του κάθε πανεπιστημίου.
- Να υπάρχει πιο αυστηρός έλεγχος στα προγράμματα σπουδών που προσφέρουν τα πανεπιστήμια.
- Να αυξηθεί η διαφάνεια όσον αφορά τις εξετάσεις και τον κατάλογο διορισίμων. Πώς είναι δυνατόν να υπάρχει εμπιστοσύνη σε ένα σύστημα που δεν μπορεί να ελεγχθεί αν τα άτομα που διορίζονται από τον κατάλογο διορισίμων είναι όντως αυτά που βρίσκονται ψηλά στον κατάλογο; Από τη μία στον κατάλογο διορισίμων ανακοινώνεται μόνο το έτος εξέτασης και ο αριθμός υποψηφίου ενώ από την άλλη κατά τον διορισμό από την ΕΕΥ ανακοινώνεται το όνομα και ο αριθμός φακέλου. Αντίθετα, στον κατάλογο διοριστέων δεν υπάρχει καμία απόκρυψη των ονομάτων και μπορεί να γίνει έλεγχος των διορισμών.
- Το κύρος του επαγγέλματος είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που επηρεάζει την ποιότητα των εκπαιδευτικών σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα. Όσο μεγαλύτερο κύρος έχει το επάγγελμα, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες να το επιλέξουν υψηλότερου επιπέδου μαθητές. Παρόλο που σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες λαμβάνονται μέτρα και διεξάγονται προγράμματα για ενδυνάμωση του κύρους του εκπαιδευτικού, στην Κύπρο μάλλον το αντίθετο γίνεται. Η επίσημη πλευρά πρέπει άμεσα να εφαρμόσει τέτοια προγράμματα έτσι ώστε σταδιακά να ενισχυθεί το κύρος και η ελκυστικότητα του επαγγέλματος του εκπαιδευτικού.
- Σταδιακή εξισορρόπηση της προσφοράς και της ζήτησης εκπαιδευτικών. Σύμφωνα με την Έκθεση Ευρυδίκη (2013[2]), όλες σχεδόν οι Ευρωπαϊκές χώρες έχουν λάβει μέτρα παρακολούθησης της ισορροπίας στην προσφορά και στη ζήτηση εκπαιδευτικών, με στόχο να προεξοφλούν και να ανταποκρίνονται στις ανάγκες πρόσληψης εκπαιδευτικών. Θα πρέπει να μειωθούν σημαντικά οι θέσεις που προσφέρονται στα πανεπιστήμια μέχρι να εξισορροπηθεί η προσφορά με τη ζήτηση.
- Μεγαλύτερη έμφαση στον επαγγελματικό προσανατολισμό στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, παρέχοντας στους μαθητές τα στοιχεία και τα ποσοστά πιθανότητας εργοδότησης ανά κλάδο.
- Μέτρα που αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης και στην αύξηση των προσφερόμενων θέσεων:
- Κατοχύρωση των κινήτρων για πρόωρη αφυπηρέτηση.
- Εφαρμογή του θεσμού της ενισχυτικής διδασκαλίας.
- Ουσιαστικότερη στήριξη των μαθητών με μεταναστευτική βιογραφία.
- Επέκταση του θεσμού του ενιαίου ολοήμερου σχολείου σε όλα τα δημόσια δημοτικά και νηπιαγωγεία.
- Επέκταση της υποχρεωτικής δίχρονης εκπαίδευσης στα Νηπιαγωγεία.
- Κατάργηση της αγοράς υπηρεσιών και στελέχωση των ολοήμερων σχολείων, των ΔΡΑΣΕ, των θερινών σχολείων και άλλων προγραμμάτων με μόνιμο προσωπικό.
Για να εξασφαλιστεί το επίπεδο των εκπαιδευτικών που θα εισέλθουν στα σχολεία μας και να διασφαλιστεί η επιλογή των άριστων που επικαλείται η Πολιτεία, επιβάλλεται να γίνει ένας στρατηγικός σχεδιασμός, μακριά από οικονομικά ή άλλα συμφέροντα, με κύριο γνώμονα το καλό της Εκπαίδευσης. Το επάγγελμα του εκπαιδευτικού πρέπει να είναι ελκυστικό και να αποπνέει κύρος. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να καταντήσει μια τυχαία επιλογή για σπουδές, ανάμεσα σε άλλες. Πρέπει να ελκύει τους καλύτερους μαθητές, που θα νιώθουν πως στοχεύουν σε ένα επάγγελμα που δεν είναι κορεσμένο, που έχει κύρος και προοπτική επαγγελματικής αποκατάστασης. Εξάλλου το παράδειγμα των πλείστων προηγμένων εκπαιδευτικά χωρών, αυτό καταδεικνύει[3].
Λεωνίδας Χατζηλοΐζου, Γενικός Αντιπρόσωπος ΠΟΕΔ, Γενικός Οργανωτικός Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ
Μιχάλης Αλεξόπουλος, Μέλος Δ.Σ. ΠΟΕΔ, Γενικός Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ
[1] https://www.24sports.com.cy/gr/news/viral/pagkypries-apisteyto-kai-omos-alithino-me-0-se-latinika-kai-arxaia-prosexws-filologos
[2] Ευρωπαϊκή Επιτροπή, EACEA, Eurydice, 2013. Αριθμοί Κλειδιά για Εκπαιδευτικούς και Διευθυντές
[3] McKinsey & Company (2007). How the world's best-performing school systems come out on top.