Όλο αυτό το διάστημα που πέρασε, μέσα σε καθεστώς αβεβαιότητας και αγωνίας, η Επίσημη Πλευρά επέλεξε ένα δρόμο πολιτικών και επικοινωνιακών παιχνιδιών, δίνοντας έμφαση κυρίως στο περιτύλιγμα! Το ΥΠΠΑΝ με εμφατικό τρόπο, αποποιήθηκε των ευθυνών του για όσα όφειλε να πράξει τώρα, αλλά κυρίως και όλα τα προηγούμενα χρόνια. Η τεχνολογία προβλήθηκε ως η λύση εκείνη που θα μας βγάλει από το αδιέξοδο των κλειστών σχολείων, αλλά η διαχρονική πολιτική των κυβερνώντων, είχε την τεχνολογία παραγκωνισμένη. Μια πολιτική που διακρινόταν από απροθυμία για επενδύσεις και σε κάκιστη ιεράρχηση προτεραιοτήτων! Δεν θα ήταν υπερβολή να αναφερθεί πως τα σχολεία αφέθηκαν στον τεχνολογικό μεσαίωνα Ας είμαστε ειλικρινείς! Το ΥΠΠΑΝ, δεν στήριξε όσο θα έπρεπε την τεχνολογία, αναβαθμίζοντάς τον εξοπλισμό ή στηρίζοντας τους εκπαιδευτικούς ως προς τη χρήση της.
Αν πιστέψουμε πως το ΥΠΠΑΝ όντως αντιλήφθηκε πως η αδιαφορία του για τις σύγχρονες τεχνολογίες ήταν ένα τεράστιο λάθος, πρέπει να θεωρείται δεδομένο πως τάχιστα πλέον, θα προχωρήσει σε τομές και επενδύσεις στην τεχνολογία, άμεσα!
- Ολική αντικατάσταση του εξοπλισμού. Στα δημοτικά η χρήση των υπολογιστών παρουσιάζει αυξητική τάση κατά τα τελευταία είκοσι χρόνια. Δυστυχώς όμως, ο εξοπλισμός στα περισσότερα σχολεία σε σχέση με τους επιτραπέζιους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, είναι απηρχαιωμένος. Πρόκειται για εξοπλισμό σχεδόν δεκαπέντε ετών, ο οποίος θα έπρεπε να βρίσκεται σε μουσεία ηλεκτρονικών υπολογιστών και όχι σε σχολικές αίθουσες. Η μερική αντικατάσταση που γίνεται κάθε χρόνο, σαφώς και δεν είναι αρκετή για να στηριχθούν τα σχολεία, συνεπώς επιβάλλεται η άμεση αντικατάσταση και αναβάθμισή του εξοπλισμού.
- Λειτουργία και εξοπλισμός εργαστηρίων πληροφορικής. Στα περισσότερα σχολεία δεν υπάρχουν οργανωμένα εργαστήρια πληροφορικής, ή αν υπάρχουν, η χρήση τους μοιράζεται και με άλλα μαθήματα (φυσικές επιστήμες, τέχνη κλπ.), ένεκα της έλλειψης αιθουσών. Επιβάλλεται κάθε σχολείο να διαθέτει το δικό του εργαστήριο πληροφορικής, σωστά σχεδιασμένο και πλήρως εξοπλισμένο. Η χρήση του εξάλλου, μπορεί να γίνεται και για τη διδασκαλία άλλων μαθημάτων ή σε δραστηριότητες εμπλουτισμού και εμπέδωσης. Σε ένα δεύτερο στάδιο, τα σχολεία πρέπει να εφοδιαστούν και να παρέχουν σε κάθε μαθητή, τον δικό του φορητό υπολογιστή, τον οποίο θα μπορεί να χρησιμοποιεί και κατά τη διάρκεια του μαθήματος ή σε συγκεκριμένες δραστηριότητες. Σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, όπως αυτή που βιώνουμε, ο εξοπλισμός αυτός μπορεί να χορηγείται στους μαθητές για χρήση από το σπίτι.
- Εισαγωγή μαθήματος πληροφορικής. Παρά τις επιταγές των καιρών, δεν έχει εισαχθεί μάθημα πληροφορικής στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, παρά μόνο στα Ενιαία Ολοήμερα σχολεία. Σκοπός της εισαγωγής της πληροφορικής στο δημοτικό σχολείο ως ξεχωριστό γνωστικό αντικείμενο στα ωρολόγια προγράμματα, είναι να εξοικειωθούν οι μαθητές µε τις βασικές λειτουργίες του υπολογιστή και να έλθουν σε μια πρώτη επαφή µε διάφορες χρήσεις του ως εποπτικού μέσου διδασκαλίας, ως γνωστικού - διερευνητικού εργαλείου και ως εργαλείου επικοινωνίας και αναζήτησης πληροφοριών στο πλαίσιο των καθημερινών σχολικών τους δραστηριοτήτων, µε τη χρήση κατάλληλου λογισμικού και ιδιαίτερα ανοικτού λογισμικού διερευνητικής μάθησης.
- Νέο αναλυτικό πρόγραμμα πληροφορικής ή αναθεώρηση εκ βάθρων του υφιστάμενου. Το αναλυτικό πρόγραμμα που εφαρμόζεται στο μάθημα πληροφορικής των Ενιαίων Ολοήμερων, κρίνεται απηρχαιωμένο και σε μεγάλο βαθμό ξεπερασμένο, μιας και πρόκειται για σύγγραμμα του 2006[1] και δεν συμβαδίζει με τα σημερινά δεδομένα των Τ.Π.Ε. Θα μπορούσε να πει κανείς πως η τεχνολογία το έχει ξεπεράσει. Μαζί με την επιβαλλόμενη εισαγωγή μαθήματος πληροφορικής, χρειάζεται η αναδόμηση ενός πλήρως αναθεωρημένου και επικαιροποιημένου αναλυτικού προγράμματος, με περιεχόμενο που να συμβαδίζει με τις νέες τάσεις στα Τ.Π.Ε. και τη σύγχρονη εποχή της τεχνολογίας.
- Εισαγωγή συστήματος διαχείρισης μάθησης (LMS) ή Εικονικού Περιβάλλοντος Εκπαίδευσης (Virtual Learning Environment). Πρόκειται για λογισμικά που χρησιμοποιούνται στη διεξαγωγή ηλεκτρονικών μαθημάτων μέσω διαδικτύου και προσφέρουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης. Για παράδειγμα το Moodle, το Blackboard, το Edmondo κ.ά. Η πλατφόρμα ηλεκτρονικής μάθησης, αποτελεί ένα σύστημα διαχείρισης γνώσης στο οποίο οι εκπαιδευτικοί αναρτούν το διδακτικό τους υλικό, και οργανώνουν μαθήματα. Οι μαθητές, συμμετέχουν δημιουργικά στις εργασίες τους, αξιολογούνται γι’ αυτές και ενημερώνονται. Είναι ο διαδικτυακός «χώρος» ασφαλούς πρόσβασης των εμπλεκομένων (εκπαιδευτικών, μαθητών και γονιών) στην εκπαιδευτική διαδικασία, από οποιοδήποτε σημείο και υπολογιστική συσκευή. Παρέχει δυνατότητες επικοινωνίας των μαθητών, τόσο μεταξύ τους, όσο και με τους εκπαιδευτικούς τους, σε ένα οργανωμένο ψηφιακό εκπαιδευτικό περιβάλλον. Δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές για πρόσβαση στο ψηφιακό εκπαιδευτικό υλικό, στις ανακοινώσεις του σχολείου, για υποβολή εργασιών, συμμετοχή σε δοκιμασίες αξιολόγησης, ενημέρωση για τα εκπαιδευτικά καθήκοντα της ημέρας (σε περίπτωση απουσίας από το μάθημα), επικοινωνία με τους συμμαθητές και εκπαιδευτικούς, διατύπωση ερωτήσεων, υποβολή σχολίων και απαντήσεων αλλά και για ανταλλαγή απόψεων, σε ένα ασφαλές και οργανωμένο ψηφιακό περιβάλλον.
- Θεσμοθέτηση του τοπικού συντονιστή ΤΠΕ στα σχολεία. Παρά τη σημαντικότατη εξέλιξη της τεχνολογίας, την αναβάθμιση σε τεχνολογικό εξοπλισμό, τις αυξημένες απαιτήσεις του ΥΠΠΑΝ, των μαθητών και της κοινωνίας στην αξιοποίηση της τεχνολογίας και τις αυξημένες ανάγκες των εκπαιδευτικών για συμβουλευτική και τεχνική υποστήριξη, δεν υπάρχει η ανάλογη στήριξη από το ΥΠΠΑΝ, στο ανθρώπινο δυναμικό των σχολείων. Ειδικότερα, παρά το γεγονός πως αποτελεί επιτακτική ανάγκη, δεν έχει γίνει θεσμοθέτηση του ρόλου του τοπικού συντονιστή Τ.Π.Ε.[2], με παραχώρηση αρκετών ωρών για διεκπεραίωση των καθηκόντων του. Τα καθήκοντα που είναι επιφορτισμένος είναι ποικίλα και χρειάζονται πολλές εργατοώρες για να διεκπεραιωθούν (ενημέρωση βάσης δεδομένων, τακτικός έλεγχος περιουσίας, οργάνωση και διατήρηση εργαστηρίου πληροφορικής, επίλυση τεχνικών ζητημάτων, επικοινωνία με προμηθευτές, επικοινωνία με συμβούλους Τ.Π.Ε., μεντορικός ρόλος κ.ά.). Το έργο του γίνεται ακόμα πιο δύσκολο, αφού τα σχολεία έχουν πλέον εξοπλιστεί με συσκευές ελέγχου, ρομπότ εδάφους, tablet, εκτυπωτές, βιντεοπροβολείς και διαδραστικούς πίνακες. Παρατηρείται το εξωφρενικό φαινόμενο, να πολλαπλασιάζονται οι υποχρεώσεις του, αλλά να συρρικνώνεται ο χρόνος που του παραχωρείται. Τα δε τελευταία χρόνια, φάνηκε πως όποτε το ΥΠΠΑΝ αντιμετώπιζε πρόβλημα στην κάλυψη των αναγκών στελέχωσης, αμέσως χρησιμοποιούσε τις ελάχιστες ώρες συντονισμού, ως δεξαμενή άντλησης ωρών για κάλυψη των αναγκών του. Πρέπει να καταστεί σαφές πως είναι πρακτικά αδύνατο ο τοπικός συντονιστής να ασκήσει στο έπακρο τον καθοδηγητικό του ρόλο, ως μέντορας σε θέματα ενσωμάτωσης των Τ.Π.Ε., αν αναλογιστεί κανείς και τα σοβαρά τεχνικά προβλήματα που παρατηρούνται, λόγω της συνεχούς χρήσης αλλά και της ηλικίας του εξοπλισμού. Ο χρόνος που παραχωρείται με τα υφιστάμενα δεδομένα, κρίνεται ως ελλιπής και ανεπαρκής, αλλά και δυσανάλογος του φόρτου εργασίας για την υλοποίηση των καθηκόντων που αναλαμβάνει.
- Θεσμοθέτηση συντονιστή-διαχειριστή σχολικής ιστοσελίδας. Τα σχολεία διατηρούν ιστοσελίδες ή πρόσφατα ξεκίνησαν να το πράττουν για τους σκοπούς της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Η ύπαρξη ιστοσελίδας μπορεί να ιδωθεί θετικά ως μέσο επικοινωνίας με τους γονείς και την ευρύτερη κοινωνία, προβάλλοντας και το έργο ή τις δράσεις που επιτελείται στο σχολείο. Μπορεί επίσης να έχει πολύπλευρο όφελος για τα παιδιά και τους γονείς. Η ανάρτηση χρήσιμων εκπαιδευτικών ψηφιακών εργαλείων/παιχνιδιών ή δραστηριοτήτων σαφώς μπορεί να ενισχύσει την ποιοτική απασχόληση των παιδιών στο σπίτι. Μπορεί ακόμα, να βοηθήσει σε εξοικονόμηση φωτοτυπικού χαρτιού για παράδειγμα όταν ανακοινώσεις αναρτώνται στην ιστοσελίδα και δεν αποστέλλονται σπίτι τυπωμένες. Πρέπει να σημειωθεί πως η ύπαρξη ιστοσελίδων, τόσα χρόνια, στηριζόταν αποκλειστικά και μόνο στις φιλότιμες προσπάθειες και πρωτοβουλίες εκπαιδευτικών, εις βάρος του προσωπικού τους χρόνου. Η επιμέλεια και διαχείριση μιας ιστοσελίδας, εξυπακούει επιμόρφωση, εξοικείωση και πολλές ώρες ενασχόλησης. Συνεπώς, το ΥΠΠΑΝ οφείλει να στηρίξει την διατήρηση ιστοσελίδων, παραχωρώντας χρόνο στα σχολεία.
- Αύξηση των ωρών συμβουλευτικού έργου στο κλιμάκιο πληροφορικής. Για τους συμβούλους πληροφορικής του Υπουργείου, ο συμβουλευτικός/καθοδηγητικός ρόλος μπαίνει συνήθως σε δεύτερη μοίρα, μιας και ο χρόνος που αφιερώνουν αναλώνεται σχεδόν αποκλειστικά στην τεχνική στήριξη των σχολείων. Σε σχετική εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας, αναφέρεται ξεκάθαρα πως «οι Σύμβουλοι Πληροφορικής θα έχουν στενή συνεργασία με τα σχολεία, ιδιαίτερα με τους Τοπικούς Συντονιστές για Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές με απώτερο σκοπό την καλύτερη αξιοποίηση των Τ.Π.Ε. στη μαθησιακή και διοικητική διαδικασία»[3]. Η ιδιότητα του συμβούλου ως υποστηρικτή στα σχολεία για ενσωμάτωση των τεχνολογιών στη μαθησιακή διαδικασία, όπως αυτή περιγράφεται και από το Υπουργείο, καθίσταται ανέφικτη μιας και ο εξοπλισμός παρουσιάζει συστηματικά σοβαρά τεχνικά θέματα, τα οποία αναλώνουν και τον περισσότερο διαθέσιμο χρόνο. Κάθε σύμβουλος πληροφορικής είναι επιφορτισμένος με την υποστήριξη περίπου 50-60 σχολείων (δημοτικών σχολείων, ειδικών σχολείων και νηπιαγωγείων) ανά μέρα απόσπασης, έχοντας ταυτόχρονα και άλλα καθήκοντα να εκτελέσει (επιμορφώσεις, σεμινάρια κλπ.). Λαμβάνοντας υπόψη πως ένας σύμβουλος μπορεί να επισκέπτεται στην καλύτερη περίπτωση κατά μέσο όρο τρία σχολεία ανά μέρα, τότε μπορεί να υποστηρίζει ένα σχολείο μία φορά κάθε τέσσερις μήνες, και εφόσον δεν εκτελεί τα υπόλοιπά του καθήκοντα. Γίνεται αντιληπτό πως είναι πρακτικά και μαθηματικά αδύνατο, οι σύμβουλοι να στηρίζουν και να συμβουλεύουν από τη μία το εκπαιδευτικό προσωπικό των σχολείων και ταυτόχρονα να συντηρούν τον τεχνολογικό εξοπλισμό!
Η κυπριακή εκπαίδευση βρίσκεται αυτή την περίοδο σε μια μεγάλη πρόκληση. Η παρούσα συγκυρία είναι ιδανική για τη μεταφορά του ενδιαφέροντος από τη μυωπική μικροπολιτική σε μια σοβαρή συζήτηση για ουσιαστικό εκσυγχρονισμό των Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση. Πρέπει να καταστεί σαφές, πως η χρήση τεχνολογίας στα μαθησιακά περιβάλλοντα θεωρείται αναγκαία και δεν είναι τυχαίο πως τα πλείστα μαθήματα όπως αυτά περιλαμβάνονται στα Νέα Αναλυτικά Προγράμματα, εισηγούνται δραστηριότητες στις οποίες επιβάλλεται η χρήση Τ.Π.Ε. (Τεχνολογία Πληροφοριών και Επικοινωνίας). Η χρήση εξάλλου του υπολογιστή στο μάθημα, έχει γίνει αδήριτη ανάγκη, όχι μόνο για τον εκπαιδευτικό, αλλά και για τους ίδιους τους μαθητές. Η εισαγωγή και ένταξη των Τ.Π.Ε. στην εκπαιδευτική διαδικασία, δημιουργεί ένα σύγχρονο μαθησιακό περιβάλλον, εποικοδομητικού, αλληλεπιδραστικού και συνεργατικού τύπου. Είναι όμως αδήριτη ανάγκη και η εισαγωγή της πληροφορικής ως ξεχωριστό γνωστικό αντικείμενο, που θα λειτουργήσει υποστηρικτικά και σε όλα όσα αναφέρονται προηγουμένως. Αν λοιπόν το ΥΠΠΑΝ πραγματικά έμαθε κάτι από τις πρωτόγνωρες συνθήκες έκτακτης ανάγκης που ζούμε και θέλει να προχωρήσει σε πραγματικές καινοτομίες στην εκπαίδευση, οφείλει να στηρίξει έμπρακτα το κομμάτι της ενσωμάτωσης των Τ.Π.Ε. σε όλες του τις εκφάνσεις, με γνώμονα πως οι διδακτικές προτάσεις, οι σύγχρονες εκπαιδευτικές προσεγγίσεις, αλλά και η σημερινή κοινωνία στηρίζονται στη χρήση της τεχνολογίας.
Μιχάλης Αλεξόπουλος
MSc Education, Technology and Society
Μέλος Δ.Σ. ΠΟΕΔ, Γενικός Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ
[1] http://www.schools.ac.cy/klimakio/Themata/ensomatosi_tpe/oloimero_scholeio/analytiko_programma_pliroforikis_e_o_s.pdf
[2] http://www.schools.ac.cy/klimakio/Themata/ensomatosi_tpe/topikoi_syntonistes.html
[3]http://egkyklioi.moec.gov.cy/Data/dde4268a.pdf