Εξ αποστάσεως εκπαίδευση λοιπόν. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση ορίζεται ως επίσημη εκπαίδευση στην οποία οι ομάδες μαθητών διαχωρίζονται μέσω φυσικής απόστασης και στην οποία χρησιμοποιούνται διαδραστικά τηλεπικοινωνιακά συστήματα για την ένωση μαθητών και εκπαιδευτών. Η αλληλεπίδραση μπορεί να είναι σύγχρονη ή ασύγχρονη, στον ίδιο ή σε διαφορετικό δηλαδή χρόνο. Η φράση «τηλεπικοινωνιακά συστήματα» υπονοεί ηλεκτρονικά μέσα, όπως το τηλέφωνο, η τηλεόραση και το διαδίκτυο.
Δεδομένα, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση έχει χρησιμότητα και μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό μέσο, σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, όπως αυτή που βιώνουμε και θα βιώσουμε το επόμενο διάστημα. Όμως, φαίνεται πως το ΥΠΠΑΝ αγνοεί το γεγονός πως η εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν είναι κάτι που αποφασίζεται σε μια μέρα και την επόμενη υλοποιείται. Μέσα από ένα καταιγισμό αλλοπρόσαλλων, διφορούμενων και ασαφών οδηγιών, έχει προκληθεί για ακόμα μια φορά μπάχαλο. Δυστυχώς, εντελώς εκτός λογικής και με αρκετή βιασύνη το ΥΠΠΑΝ κυρίως για λόγους εντυπωσιασμού, προσπαθεί να εφαρμόσει το μεγαλεπήβολο όραμά του από τη μια μέρα στην άλλη, ξεχνώντας όσα το ίδιο δεν έπραξε ως όφειλε, όλα αυτά τα χρόνια!
Το εγχείρημα για εξ αποστάσεως εκπαίδευση, αποτελεί την αιχμή του δόρατος του ΥΠΠΑΝ, για να ενισχύσει την επικοινωνιακή εικόνα του ιδίου και της Κυβέρνησης, προσδοκώντας προφανώς πολιτικό όφελος. Σε καμιά όμως περίπτωση δεν στηρίζεται σε ρεαλιστικά δεδομένα και προκύπτουν σοβαροί προβληματισμοί ως προς την επιμονή του ΥΠΠΑΝ:
- Γιατί ξαφνικά θεωρείται δεδομένο ότι όλοι οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές γνωρίζουν τη χρήση αυτών των εργαλείων;
- Πώς και με βάση ποιο επιστημονικό υπόβαθρο αξιολογήθηκε το εργαλείο MS Teams, ως το ιδανικό για την Πρωτοβάθμια εκπαίδευση; Γιατί αποκλείστηκαν ή δεν προτάθηκαν άλλα εργαλεία, πολύ πιο απλά στη χρήση;
- Γιατί θεωρείται δεδομένο ότι όλοι οι μαθητές διαθέτουν στα σπίτια τους τον απαραίτητο εξοπλισμό ή πρόσβαση στο διαδίκτυο για να παρακολουθήσουν οποιαδήποτε μορφή τηλεκπαίδευσης;
- Πόσες ώρες επιμόρφωσης χρειάζονται οι εκπαιδευτικοί για να εξοικειωθούν πλήρως με το εργαλείο της Teams; Οι 2 ώρες που προσφέρονται στο παρόν στάδιο για απλή παρουσίαση του εργαλείου, κρίνονται αρκετές;
- Πόσες αντίστοιχες ώρες χρειάζονται οι μαθητές Ε΄ και Στ΄ τάξης;
- Από τη στιγμή που δεν έγινε ποτέ εφαρμογή της συγκεκριμένης πλατφόρμας, γιατί θεωρείται δεδομένο πως μπορεί να ξεκινήσει άμεσα η χρήση της;
Θα πρέπει μάλιστα να ληφθούν υπόψη και περαιτέρω παράμετροι που αφορούν στην επιτυχία του εγχειρήματος. Για παράδειγμα η ύπαρξη υπολογιστή στο σπίτι του εκάστοτε μαθητή. Μπορεί η χρήση κινητού ή ταμπλέτας να υποστηρίζει τα διάφορα περιβάλλοντα και στην προκειμένη περίπτωση την Teams, όμως η χρήση επιτραπέζιου ή φορητού υπολογιστή ενδείκνυται για μαθητές μικρών ηλικιών. Μέσω της μεγάλης οθόνης τα εργαλεία είναι ευκρινή και η θέαση πιο ξεκούραστη, ευκολύνοντας τη δυνατότητα επεξεργασίας του αποστελλόμενου υλικού. Επίσης απαιτείται σύνδεση στο διαδίκτυο στο σπίτι του μαθητή αλλά και προθυμία του τελευταίου να συμμετέχει στην εν λόγω διαδικασία εξ αποστάσεως μάθησης. Απαιτείται η ικανότητα συγκέντρωσης του μαθητή μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή - μιας και είναι ένα εντελώς νέο περιβάλλον μάθησης, γνώσεις και ικανότητα χειρισμού του εξοπλισμού από όλους τους μαθητές, όπως και αντίστοιχες γνώσεις και ικανότητες των γονιών προς βοήθεια των μικρότερων ηλικιακά μαθητών.
Τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι εύλογα:
- Τι πρόκειται να γίνει με τους μαθητές που δεν έχουν την τεχνολογική υποδομή που απαιτεί η εξ αποστάσεως εκπαίδευση και τη δυνατότητα σύνδεσης στο διαδίκτυο;
- Τι θα γίνει με τα παιδιά που βρίσκονται σε ένα ιδιόμορφο κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον και δεν μπορούν να λάβουν βοήθεια από το σπίτι; Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως με τις πρωτόγνωρες καταστάσεις που βιώνουμε, οι οικογένειες δοκιμάζονται, σε οικονομικό και πνευματικό επίπεδο.
- Τι θα γίνει με τους αδύνατους μαθητές και τα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες που δεν έχουν βοήθεια στο σπίτι; Δεν πρέπει να παραβλέψουμε πως η εξ αποστάσεως μάθηση σε μικρά παιδιά είναι πιο δύσκολη, και προαπαιτεί κάποιον ενήλικα για βοήθεια.
- Τι θα γίνει με τα παιδιά προσχολικής εκπαίδευσης, για τα οποία δεν έχει γίνει καμιά αναφορά από το ΥΠΠΑΝ μέχρι και σήμερα;
- Τι θα γίνει με τα παιδιά όπου οι γονείς δεν θα δώσουν συγκατάθεση για εξ αποστάσεως διδασκαλία μέσω κάποιου ψηφιακού εργαλείου;
- Πόσο εφικτή είναι η ταυτόχρονη παρουσία των μαθητών στη σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση, ειδικά στις περιπτώσεις που σε ένα σπίτι ζουν περισσότερα από ένα παιδιά Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης;
Το οξύμωρο στην περίπτωση της Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, έγκειται στο γεγονός πως η γνώση και η χρήση των νέων τεχνολογιών τόσα χρόνια εναπόκειτο κυρίως στην προσωπική ενασχόληση και φροντίδα του κάθε εκπαιδευτικού. Στα σχολείο ο θεσμός του τοπικού συντονιστή έχει καταντήσει να είναι ένας επίπονος αγώνας για τεχνικές πρώτες βοήθειες, σε εξοπλισμό μουσειακής κατάστασης. Εξοπλισμός απηρχαιωμένος, με σοβαρότατα τεχνικά προβλήματα, με προδιαγραφές που δεν συμβαδίζουν με τη σύγχρονη τεχνολογία και που ουσιαστικά βρίσκεται στον αναπνευστήρα ή έχει παραδώσει πνεύμα. Συνεπώς ο συντονιστής σε καμιά περίπτωση δεν έχει στη διάθεσή του χρόνο να ενασχοληθεί με εκπαιδευτική υποστήριξη των συναδέλφων. Κατ’ ανάλογο τρόπο το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και με τους συμβούλους πληροφορικής. Όσο για τους μαθητές, η όποια εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες δεν μπορεί να θεωρείται ικανή συνθήκη για τη χρήση των παιδαγωγικών εργαλείων. Ας μην ξεχνάμε πως στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση, κακώς, δεν κρίθηκε σκόπιμο να συμπεριληφθεί στα ωρολόγια προγράμματα μάθημα πληροφορικής. Στα δε Ενιαία Ολοήμερα που υπάρχει το συγκεκριμένο μάθημα, η διδασκαλία του γίνεται με βάση αναλυτικό που γράφτηκε το 2006 και δεν θεωρήθηκε σκόπιμο να αναθεωρηθεί παρά το γεγονός πως η τεχνολογία το έχει ξεπεράσει προ πολλού. Τα προαναφερθέντα δυστυχώς σκιαγραφούν τη διαχρονική στάση της Επίσημης Πλευράς για την τεχνολογία στην εκπαίδευση. Είναι τουλάχιστον προκλητικό αυτή τη στιγμή, το Υπουργείο να παρουσιάζεται ως ο υπέρμαχος της τεχνολογίας και να διατείνεται πως μέσω αυτής θα βοηθηθούν τα παιδιά. Όλα αυτά τα χρόνια που οι συνθήκες ήταν ευνοϊκές και υπήρχε και ο ανάλογος χρόνος για να προετοιμαστούν επαρκώς τα σχολεία, το κομμάτι των ΤΠΕ έμενε σταθερά ουραγός. Εξοπλισμός τριτοκοσμικών χωρών, καμιά ουσιαστική στήριξη του ανθρώπινου δυναμικού, πέρα από τις υπεράνθρωπες και φιλότιμες προσπάθειες του κλιμακίου πληροφορικής με τα περιορισμένα μέσα και πόρους που διαθέτει και καμιά πρόθεση να στηριχθεί η τεχνολογική γνώση των μαθητών, συστηματικά και οργανωμένα.
Αναντίλεκτα η τεχνολογία είναι ένα χρήσιμο εργαλείο. Όμως η σχέση μεταξύ των μαθητών και των εκπαιδευτικών τους, δια ζώσης, είναι αναντικατάστατη, προσφέροντας τη δυνατότητα άμεσης μετάδοσης της γνώσης κάθε γνωστικού αντικειμένου και της αντιμετώπισης δυσκολιών κατανόησης. Δίνεται εξάλλου η ευχέρεια διαφοροποίησης της διδασκαλίας η οποία λαμβάνει υπόψη τη δεδομένη στιγμή και τη μαθησιακή ιδιαιτερότητα κάθε μαθητή. Παράλληλα ο εκπαιδευτικός αξιολογεί την επίτευξη των μαθησιακών του στόχων. Σαφώς όλα αυτά είναι πολύ πιο δύσκολο να εφαρμοστούν στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση, ειδικά όταν πρόκειται για μετάδοση νέας γνώσης.
Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση, μπορεί στην παρούσα φάση να χρησιμοποιηθεί υποστηρικτικά προς του μαθητές. Δύναται να γίνει με χρήση ψηφιακών εργαλείων με τα οποία είναι εξοικειωμένοι οι εκπαιδευτικοί και είναι όσο το δυνατό πιο απλά για τους μαθητές. Στην κατάσταση που βρισκόμαστε θα ήταν προτιμότερο να τεθούν ρεαλιστικοί και εφαρμόσιμοι στόχοι προς όφελος όλων των μαθητών. Μπορεί να βρισκόμαστε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, αλλά είναι εξίσου εγκληματικό να αφήσουμε μαθητές πίσω, να προβούμε σε διαχωρισμούς και να στερήσουμε από μαθητές το αναφαίρετο δικαίωμα στη μάθηση. Είναι παράλογο να προβούμε σε κινήσεις πανικού και βιαστικές ενέργειες, ενώ πλέουμε σε αχαρτογράφητα νερά, χάριν δημιουργίας εντυπώσεων και μόνο.
Πρέπει να καταστεί σαφές πως με βάση όλα τα προαναφερθέντα, νέα ύλη είναι αδύνατο να διδαχθεί και κάτι τέτοιο θα δημιουργήσει πολλά προβλήματα στο άμεσο μέλλον, ειδικά στην δεδομένη περίπτωση που δεν θα συμμετέχουν όλοι οι μαθητές ή δεν θα μπορούν να ακολουθήσουν μια τέτοιας μορφής διδασκαλία. Μπορεί όμως να εφαρμοστεί εξ αποστάσεως εκπαίδευση σε μια άλλη λογική, ωφέλιμη για παιδιά.
- Συχνή επικοινωνία για ψυχολογική στήριξη και διάλογο του εκπαιδευτικού με τους μαθητές του.
- Διδασκαλία σε γνώσεις που ήδη κατακτήθηκαν, μέσω σύντομων δραστηριοτήτων και επαναληπτικών φυλλαδίων.
- Ενασχόληση με ευχάριστες ψηφιακές δραστηριότητες με μαθησιακό όφελος (ψηφιακά παραμύθια, εκπαιδευτικά βίντεο, μαθηματικά ή γλωσσικά παιχνίδια μέσω εφαρμογών κ.ά.).
- Δραστηριότητες εμπέδωσης και εμβάθυνσης, με ενδιαφέρουσες και δημιουργικές δραστηριότητες. Το Υπουργείο μπορεί να ετοιμάσει ψηφιακό υλικό (παρουσιάσεις, βίντεο) σε βασικές έννοιες κάθε τάξης, το οποίο θα παρακολουθούν οι μαθητές όποτε θέλουν και όπως θέλουν.
- Ετοιμασία σύντομων μαθημάτων για προβολή σε παγκύπριο τηλεοπτικό κανάλι. Μαθήματα εμπέδωσης και επανάληψης, με υλικό το οποίο θα παράγει το Υπουργείο Παιδείας, σε σύντομης διάρκειας βίντεο, κατηγοριοποιημένα ανά τάξη, με βάση τις πυρηνικές γνώσεις που ήδη διδάχθηκαν.
Το ΥΠΠΑΝ οφείλει να αφήσει τα επικοινωνιακά παιχνίδια και να δημιουργήσει ένα κλίμα ηρεμίας και σιγουριάς. Ο βομβαρδισμός εγκυκλίων και ασαφών οδηγιών ή το λανσάρισμα πολύπλοκων εργαλείων απλά περιπλέκει την ήδη δύσκολη κατάσταση. Ταυτόχρονα, έχει υποχρέωση να προνοήσει και να επεξεργαστεί άμεσα, την αποφόρτωση της ύλης σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα. Την ίδια ώρα οι σχεδιασμοί της στελέχωσης από την ΕΕΥ, πρέπει να υλοποιηθούν όπως προνοεί η νομοθεσία, ώστε τα σχολεία να είναι στελεχωμένα στην ώρα τους. Καθεχρονικά χάνεται πολύτιμος χρόνος από την καθυστερημένη στελέχωση που σε πολλές περιπτώσεις φτάνει μέχρι και το τέλος του Οκτώβρη. Τέλος, ας αφήσουν τα σχολεία και τους εκπαιδευτικούς, με απλά αλλά ουσιαστικά βήματα, να φέρουν σε πέρας την αποστολή τους. Με εύχρηστα και φιλικά προς τα παιδιά ψηφιακά εργαλεία, υλοποιήσιμους και ρεαλιστικούς στόχους και κυρίως διαφυλάσσοντας τη ψυχική ηρεμία των παιδιών μας. Όλες οι οικογένειες δοκιμάζονται σκληρά το τελευταίο διάστημα και αγωνιούν για το αβέβαιο αύριο. Το τελευταίο που αποζητούν είναι η απουσία ξεκάθαρης στόχευσης από το Υπουργείο Παιδείας, τους πειραματισμούς πάνω στα παιδιά τους και τα μικροπολιτικά παιχνίδια.
Μιχάλης Αλεξόπουλος
MSc Education, Technology and Society
Μέλος Δ.Σ. ΠΟΕΔ, Γενικός Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ