Αρχικά πρέπει να επισημανθεί πως δε θα έπρεπε να γίνεται καν συζήτηση για άνοιγμα των σχολείων μόνο για εκπαιδευτικούς. Το γεγονός και μόνο πως η χώρα βρίσκεται σε μια πρωτοφανή κρίση και έχει να διαχειριστεί μια πρωτόγνωρη κατάσταση με ανυπολόγιστες συνέπειες, είναι αρκετό για να δικαιολογήσει το κλείσιμο και των σχολείων και όλων των άλλων επιχειρήσεων, με στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας. Το κράτος θα έπρεπε να προστατέψει όλες τις ομάδες εργαζομένων, χωρίς δεύτερη σκέψη, ακολουθώντας τα πρωτόκολλα και τα παραδείγματα άλλων χωρών! Η Κυβέρνηση θα έπρεπε να επεξεργάζεται τρόπους διαχείρισης και προστασίας του πληθυσμού. Αντί αυτού, το ΥΠΠΑΝ θεώρησε συνετό, να εξαγγείλει μια ακόμα κε(αι)νοτομία, κρίνοντας πως η συγκεκριμένη κατάσταση είναι μια ευκαιρία να εφαρμόσουμε πρωτοποριακά προγράμματα τηλεκπαίδευσης. «Τώρα ήρθε η ώρα», ανέφερε ο Υπουργός Παιδείας, αναφερόμενος στην εξ αποστάσεως μάθηση και στην αξιοποίηση των ηλεκτρονικών μέσων διδασκαλίας! Την ίδια ώρα που οι Εκπαιδευτικές οργανώσεις δήλωσαν έτοιμες για παράταση του σχολικού έτους και άλλες ημερολογιακές διευθετήσεις, ώστε να μην στερηθούν τη μάθηση οι μαθητές.
Όπως είναι γνωστό, ο κορωναϊός εμφανίστηκε στην Κίνα πριν τρεις μήνες και ακολούθησε η εμφάνιση του στην Ευρώπη, ένα μήνα μετά. Είναι δεδομένο πως ο ιός θα έφτανε και στην Κύπρο. Αν το ΥΠΠΑΝ είχε πρόθεση να εφαρμόσει εξ αποστάσεως διδασκαλία, αφού τα σχολεία αργά ή γρήγορα θα έκλειναν, είχε χρόνο να οργανωθεί επαρκώς. Να προχωρήσει σε επιμορφώσεις, να καταγραφούν οι ανάγκες και οι ελλείψεις, να γίνει σχετική ενημέρωση των γονιών και να στηθεί ο μηχανισμός λειτουργίας αυτού του εγχειρήματος. Αντί αυτού δεν έπραξε τίποτε. Μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο εξήγγειλε την εφαρμογή του μέτρου. Η απόφαση του ΥΠΠΑΝ μπορεί να χαρακτηριστεί ως ουτοπική και καθόλα εκτός πραγματικότητας! Δείχνει επίσης τη γύμνια της Επίσημης Πλευράς και την παντελή έλλειψη στρατηγικής, για ακόμη μια φορά. Ειδικότερα:
- Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση σε κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι η ίδια. Το Υπουργείο δεν μπορεί να εφαρμόσει την ίδια λύση, με τα ίδια μέσα και με τον ίδιο τρόπο σε όλες τις βαθμίδες, για ευνόητους λόγους.
- Εξ αποστάσεως μάθηση στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση δε δοκιμάστηκε πουθενά. Τα παιδιά μέχρι την ηλικία αποφοίτησης από το δημοτικό δεν είναι γνωστικά συγκροτημένα για αυτού του είδους την εκπαίδευση.
- Οι υπολογιστές στα σχολεία είναι σχεδόν 15 ετών. Είναι απίθανο να ανταπεξέλθουν στο όλο εγχείρημα, αν φυσικά είναι σε λειτουργία.
- Ταυτόχρονα, οι συνδέσεις στο διαδίκτυο των σχολείων είναι αμφίβολο αν θα μπορέσουν να υποστηρίξουν τη μαζική και ταυτόχρονη σύνδεση από τους εκπαιδευτικούς.
- Για να υλοποιηθεί κάτι τέτοιο χρειάζεται επιμόρφωση, σε βάθος. Είναι σαφές πως δεν έχουν όλοι οι εκπαιδευτικοί την ίδια εξοικείωση με την τεχνολογία. Οι σύμβουλοι ΤΠΕ είναι ελάχιστοι και δεν μπορούν να υποστηρίξουν τις σχολικές μονάδες στο χρονικό διάστημα που χρειάζεται.
- Αντίστοιχη καθοδήγηση χρειάζονται και οι μαθητές, ώστε να γνωρίζουν το περιβάλλον της πλατφόρμας που θα χρησιμοποιηθεί και να είναι εξοικειωμένοι με βασικές αρχές που διέπουν την εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Χρειάζονται επίσης, στοιχειώδεις γνώσεις πληροφορικής. Όλα αυτά δεν έγιναν και είναι αδύνατον να γίνουν τώρα.
- Έχουν όλα τα παιδιά τις ίδιες γνώσεις πληροφορικής ώστε να μπορούν να συμμετέχουν στη διαδικασία; Σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που το μάθημα πληροφορικής δεν περιλαμβάνεται στο Ωρολόγιο πρόγραμμα και η διδασκαλία υπολογιστικής σκέψης (μόνο στην Ε΄ και Στ΄ τάξη) γίνεται με φύλλα εργασίας, είναι παράλογο να αναμένεται να γνωρίζουν τα παιδιά τη χρήση υπολογιστή ή πλατφορμών τηλεκπαίδευσης.
- Αξίζει να σημειωθεί πως τα σχολεία δεν είναι εξοπλισμένα με κάμερες ή μικρόφωνα σε επιτραπέζιους υπολογιστές. Ίσως να διαθέτουν 2-3 φορητούς υπολογιστές που έχουν ενσωματωμένη κάμερα και μικρόφωνο. Εύλογα τίθεται το ερώτημα: θα αγοράσει κάμερες και μικρόφωνα το ΥΠΠΑΝ; Θα φροντίσει να εγκατασταθούν;
- Θεωρούμε ως δεδομένο πως όλοι οι μαθητές έχουν υπολογιστή στο σπίτι. Αγνοούμε πως έχουμε μαθητές που δεν έχουν τέτοια άνεση, μιας και σπίτι τους δεν έχουν καν τα βασικά. Με αυτούς τι θα γίνει;
- Υπάρχουν οικογένειες με 3-4-5 παιδιά σε ένα σπίτι. Διαφόρων ηλικιών και σε αρκετές περιπτώσεις διαφορετικών βαθμίδων εκπαίδευσης. Πώς ακριβώς θα συμμετέχουν όλοι στην τηλεκπαίδευση;
- Θεωρούμε επίσης δεδομένο πως αν έχουν υπολογιστή, αυτός είναι συνδεδεμένος στο διαδίκτυο, πράγμα που φυσικά δεν ισχύει για όλους τους μαθητές.
- Μαζί με τα παιδιά, λογικά θα είναι οι παππούδες και οι γιαγιάδες. Θεωρείται απίθανο να είναι εξοικειωμένοι με την τεχνολογία ώστε να βοηθήσουν τα εγγόνια τους, σε θέματα τεχνικής φύσης και φυσικά τηλεκπαίδευσης.
- Πώς μπορεί να οργανωθεί στην πράξη κάτι τέτοιο; Πώς θα μαζέψει ο εκπαιδευτικός τους μαθητές του, την ίδια ώρα για τηλεκπαίδευση; Πώς θα ασκείται έλεγχος αφού τα παιδιά πρώτη φορά θα έρχονται σε επαφή με κάτι τέτοιο και δε θα έχουν καθοριστεί κοινά αποδεκτοί κανόνες;
- Αν δεχθούμε πως όλοι οι μαθητές μπορούν να συμμετέχουν στην τηλεδιάσκεψη, ποιος ο λόγος ο εκπαιδευτικός να είναι στο σχολείο; Δεν μπορεί να την διεκπεραιώσει και από σπίτι του;
- Ο νόμος για προστασία των προσωπικών δεδομένων φαίνεται να μην λαμβάνεται υπόψη και υπάρχει σοβαρή περίπτωση να καταπατείται.
Η λίστα εννοείται πως είναι ακόμη μεγαλύτερη. Από τη μέρα που έκλεισαν τα σχολεία υπάρχει μια σύγχυση όσον αφορά τις οδηγίες του Υπουργείου προς τις σχολικές μονάδες και τους εκπαιδευτικούς. Το Υπουργείο, εξ αποστάσεως δεν μπορεί να επικοινωνήσει με τους εκπαιδευτικούς (οι οποίοι είναι ενήλικες) για να εξηγήσει 5 απλά πράγματα. Είναι άξιο απορίας πώς αναμένει από τους εκπαιδευτικούς να επικοινωνήσουν με μικρά παιδιά και να προχωρήσουν σε τηλεκπαίδευση.
Δυστυχώς, το ενδεχόμενο να μην ανοίξουν τα σχολεία μετά το Πάσχα, ούτε καν πριν το καλοκαίρι είναι πλέον ορατό. Το να αφήσουμε τους μαθητές στο σπίτι απλά να χάσουν τη χρονιά δεν είναι επιλογή. Ούτε όμως είναι επιλογή να εφαρμοστεί κάτι χωρίς οργάνωση το οποίο θα φέρει ανισότητες και το αίσθημα της ματαίωσης σε παιδιά και εκπαιδευτικούς. Άρα τι κάνουμε; Διάφορες πρωτοβουλίες από εκπαιδευτικούς για να παρέχουν εκπαίδευση στους μαθητές τους είναι αξιέπαινες όμως δεν είναι η λύση. Φανταστείτε ένα μαθητή Λυκείου να πρέπει να έχει πρόσβαση σε 4-5 διαφορετικά λογισμικά ή πλατφόρμες και ο κάθε καθηγητής να δρα αυθαίρετα. Φανταστείτε να έχουν πρόσβαση οι μισοί μαθητές ενώ οι άλλοι όχι.
Το Υπουργείο Παιδείας πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες του και να δράσει άμεσα και οργανωμένα. Σίγουρα τα παραδείγματα άλλων χωρών και η βιβλιογραφία μπορούν να μας καθοδηγήσουν αλλά οι στιγμές που ζούμε είναι πρωτοφανείς και απαιτούν να βρεθούν λύσεις άμεσα, που να είναι κατάλληλες στο προφίλ του κύπριου μαθητή, εκπαιδευτικού και της ευρύτερης κυπριακής κοινωνίας. Γι' αυτό εισηγούμαστε τα εξής:
Φάση πρώτη
- Το Υπουργείο Παιδείας πρέπει να αποφασίσει εντός των επόμενων ημερών ποια μορφή θα έχει η εξ αποστάσεως εκπαίδευση σε κάθε βαθμίδα, ποιοι οι στόχοι της και ποια τα μέσα που θα χρησιμοποιηθούν. Η λογική λέει πως θα πρέπει να αποφασιστεί η πλατφόρμα που θα χρησιμοποιήσει η κάθε βαθμίδα και η ύλη που θα διδαχθεί. Δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί το ίδιο μέσο σε όλες τις βαθμίδες. Στα πιο μικρά παιδιά μπορεί να είναι απλά προγράμματα στην τηλεόραση ή στο Youtube ενώ στους πιο μεγάλους ένα ολοκληρωμένο λογισμικό στο οποίο θα έχουν διάδραση με τον εκπαιδευτικό.
- Θα πρέπει να αποφασιστεί (στη Δημοτική τουλάχιστον) σε ποια αντικείμενα θα διεξαχθεί εξ αποστάσεως μάθηση (είναι ανέφικτο να γίνει σε όλα) και πώς θα βοηθήσουν οι εκπαιδευτικοί των μαθημάτων που τα αντικείμενά τους είναι εκτός.
- Μέχρι το Υπουργείο να αποφασίσει θα πρέπει εξ αποστάσεως οι διευθύνσεις των σχολείων να καταγράψουν τα διαθέσιμα μέσα και τις ανάγκες των εκπαιδευτικών. Με τη σειρά τους, οι εκπαιδευτικοί να πράξουν το ίδιο για τους μαθητές τους. Σε κάθε σχολείο θα πρέπει να αναλάβουν 1-2 εκπαιδευτικοί τον συντονισμό με το Υπουργείο έτσι ώστε να επιμορφωθούν (εξ αποστάσεως) και να επιμορφώσουν τους συναδέλφους τους στην αξιοποίηση των μέσων. Όποια και να είναι αυτά.
- Αναλόγως της μορφής της εκπαίδευσης θα αρχίσει η ετοιμασία υλικού και η αποφόρτωση της ύλης. Ομάδες συμβούλων σε συνεργασία με πρόθυμους εκπαιδευτικούς να καταγράψουν ποια θα είναι η ύλη που θα πρέπει απαραιτήτως να διδαχθεί και να ετοιμάσουν υλικό. Η ετοιμασία υλικού θα συνεχίσει να γίνεται καθ’ όλη τη διάρκεια της εξ αποστάσεως μάθησης.
Συμπερασματικά, το Υπουργείο θα πρέπει να ζητήσει από τις σχολικές μονάδες (Δημοτικής) να καταγράψουν 1-2 τοπικούς υπεύθυνους για τα ηλεκτρονικά μέσα και εκπαιδευτικούς που είναι πρόθυμοι να συμμετάσχουν στις ομάδες ετοιμασίας υλικού και αποφόρτωσης ύλης (ανά αντικείμενο και ανά τάξη).
Φάση δεύτερη
- Αφού καταγραφούν οι ανάγκες εκπαιδευτικών και μαθητών, αναλόγως της μορφής που θα έχει η διδασκαλία, θα πρέπει να φροντίσει το Υπουργείο να τους εξοπλίσει με τα μέσα που θα είναι απαραίτητα. Είτε αυτό ονομάζεται φορητός υπολογιστής, είτε σύνδεση στο διαδίκτυο. Αν δεν έχουν όλα τα παιδιά και οι εκπαιδευτικοί πρόσβαση τότε θα υπάρχει δυσμενής διάκριση η οποία θα παρεμβαίνει στα βασικά δικαιώματα του παιδιού.
- Οι υπεύθυνοι οι οποίοι επιμορφώθηκαν στη χρήση της πλατφόρμας ή των μέσων θα επιμορφώσουν τους συναδέλφους τους.
- Τα Υπουργείο δημιουργεί ομάδες ανά αντικείμενο και ανά τάξη, οι οποίες θα είναι υπεύθυνες στη δημιουργία απλοποιημένου υλικού που θα καλύψει τις πυρηνικές γνώσεις και στην αποφόρτωση της ύλης.
- Γίνεται σταδιακά επικοινωνία με τους μαθητές για να αρχίσουν να έχουν πρόσβαση στα μέσα, και δοκιμή χρήσης τους.
Φάση τρίτη
- Σταδιακά αρχίζει το μάθημα.
Το Υπουργείο θα πρέπει να τονίσει πως καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας οι μαθητές είναι υποχρεωμένοι να συμμετάσχουν. Επίσης, δεν μπορούμε να αναμένουμε πως η μάθηση θα διαρκεί όσο διαρκεί το κανονικό σχολείο. Οι δραστηριότητες που θα ζητούμε από τα παιδιά (αναλόγως της ηλικίας) μπορεί να διαρκούν από 30 λεπτά μέχρι μερικές ώρες για τους μεγαλύτερους. Πρέπει να ληφθεί υπόψη και το γεγονός πως στο κάθε σπίτι δεν έχει μόνο 1 παιδί. Σε κάθε οικογένεια θα πρέπει να έχουν πρόσβαση στη μάθηση όλα τα παιδιά. Καθώς με σύγχρονη μάθηση (δηλαδή μπαίνουν όλοι ταυτόχρονα) αυτό είναι ουσιαστικά ανέφικτο, θα πρέπει να εξεταστεί σοβαρά το ενδεχόμενο η μάθηση να είναι ασύγχρονη.
Δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές. Πρέπει να είμαστε ευέλικτοι και να βρούμε λύσεις καθώς προχωρούμε. Για το καλό των παιδιών μας.
Όσο για την εύηχη δήλωση του πολιτικού προϊστάμενου του ΥΠΠΑΝ πως «τώρα ήρθε η ώρα», δυστυχώς τον αφήνει εκτεθειμένο! Η ώρα δεν ήρθε τώρα. Η ώρα ήταν πριν είκοσι και πλέον χρόνια. Είναι εξωφρενικό να ζούμε στο 2020 και να μην έχει το Υπουργείο Παιδείας και οι σχολικές μονάδες ένα άμεσο και πρακτικό τρόπο επικοινωνίας με τους γονείς, που να μην περιλαμβάνει το τηλέφωνο. Οι ελλείψεις και η απουσία οράματος των τελευταίων δεκαετιών αναδείχθηκαν με τον χειρότερο τρόπο στην επιφάνεια, την πιο ακατάλληλη στιγμή. Η Επίσημη Πλευρά έχει αναλώσει τόσο χρόνο και πόρους στους δείκτες και στα αστεράκια ενώ έχει παραμελήσει τις σημαντικότατες ελλείψεις των σχολείων σε υλικοτεχνικές υποδομές. Το καλοκαίρι του 2018 όταν οι εκπαιδευτικοί ζητούσαν αναβάθμιση του δημόσιου σχολείου αυτά ζητούσαν, και άλλα πολλά. Επειδή οι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν πολύ καλά πως δεν ήρθε τώρα η ώρα, αλλά έχει παρέλθει προ πολλού!
Μιχάλης Αλεξόπουλος, Μέλος Δ.Σ. ΠΟΕΔ, Γενικός Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ
Λεωνίδας Χατζηλοΐζου, Γ.Α. ΠΟΕΔ, Γενικός Οργανωτικός Γραμματέας Α.Κί.ΔΑ